Szukaj

Wiedza

Nudności i wymioty u chorych poddanych chemioterapii – część 1

avatar
Udostępnij
zbliżenie na bakterie

Wśród najczęstszych działań niepożądanych indukowanych przez chemioterapię znajdują się nudności i wymioty. Jednocześnie zaliczane są do najbardziej niepokojących i źle znoszonych przez pacjentów, gdyż skutecznie ingerują w ich codzienne funkcjonowanie.

Obawy te nie są bezpodstawne, ponieważ zarówno nudności, jak i wymioty mogą w znaczący sposób wpłynąć na jakość życia pacjentów oraz skuteczność leczenia przeciwnowotworowego. Prowadzą do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, utraty apetytu i problemów z odżywianiem co jest w stanie spowodować zmniejszenie dawki leku bądź zmianę schematu chemioterapii przyczyniając się tym samym do opóźnień, a nawet przerwania leczenia. Ponadto pogorszenie ogólnego stanu chorego wpływa na jego samopoczucie, spadki nastroju, niechęć do kontynuowania terapii, a w skrajnych przypadkach nawet rezygnację z leczenia. [1,2]

Szacuje się, że u około 70-80% osób poddanych leczeniu onkologicznemu, którzy nie otrzymali profilaktycznego leczenia przeciwwymiotnego, pojawiają się nudności i wymioty (CINV, ang. chemotherapy-inducednausea and vomiting). Istnieje wiele czynników wpływających na wystąpienie CINV, takich jak ogólny stan chorego, obecność chorób współistniejących, płeć, wiek, spożywanie alkoholu czy rodzaj nowotworu. Na leczenie przeciwwymiotne gorzej odpowiadają kobiety, osoby młodsze, chorzy na nowotwory układu krwiotwórczego, przewodu pokarmowego, piersi. Ponadto u osób wcześniej leczonych onkologicznie, u których wystąpiły nudności i wymioty istnieje większe prawdopodobieństwo ponownego ich pojawienia. Natomiast chorzy leczeni wcześniej, u których nie wystąpiły nudności i wymioty, mają większe szanse i tym razem na ich brak.  Nudności i wymioty rzadziej pojawiają się u chorych na nowotwory płuc, głowy i szyi, w dobrym stanie ogólnym oraz u osób nadmiernie spożywających alkohol. Jednak najważniejszym elementem warunkującym wystąpienie nudności i wymiotów jest potencjał emetogenny poszczególnych leków przeciwnowotworowych, dawka, droga podania oraz zastosowany schemat leczenia. W przypadku schematów wielolekowych wystąpienie nudności i wymiotów określa się na podstawie substancji o największym potencjale emetogennym, istnieje również możliwość nasilenia ryzyka pojawienia się ich ze względu na skojarzenie dwóch lub więcej leków. Klasyfikacja leków przeciwnowotworowych według potencjału emetogennego uwzględniającego odsetek chorych, u których wystąpią nudności i wymioty po podaniu drogą dożylną bądź doustną obejmuje cztery stopnie: wysoki – częstość ˃90%, średni – częstość 30-90%, niski – częstość 10-30%, minimalny – częstość ˂10% [3,4,5,6].

Patomechanizm nudności i wymiotów

Patofizjologia nudności i wymiotów indukowanych chemioterapią nie jest do końca wytłumaczona. Wiadomo, że jest zależna od wielu czynników i dotyczy licznych  receptorów oraz neuroprzekaźników zarówno w ośrodkowym jak i obwodowym układzie nerwowym. Zasadniczą rolę w mechanizmie powstawania nudności i wymiotów odgrywa chemoreceptorowa strefa wyzwalająca (CTZ, ang. chemoreceptor triggerzone) znajdująca się w polu najdalszym (areapostrema) umiejscowionym w okolicy dolno-tylnej IV komory, z której to następnie przekazywane są sygnały do ośrodka wymiotnego znajdującego się w jądrze pasma samotnego w rdzeniu przedłużonym, gdzie znajdziemy m. in. receptory neurokininowe typu 1. (NK-1). Areapostrema jest to narząd okołokomorowy, a więc odznaczający się niekompletną barierą krew-mózg, przez co możliwe jest pobudzenie receptorów w związku ze zwiększonym stężeniem substancji emetogennych we krwi. Znajdziemy tam głównie receptory serotoninowe typu 3. (5-HT3) i dopaminowe typu 2. (D2). Ponieważ areapostrema prawdopodobnie posiada połączenie z nerwem błędnym oraz aparatem przedsionkowym, również w sposób pośredni dochodzi do pobudzenia strefy wyzwalającej (CTZ). Mechanizm obwodowy wiąże się natomiast z wyrzutem dużych ilości serotoniny (5-HT, 5-hydroksytryptamina) z komórek enterochromatofilnych obecnych w nabłonku przewodu pokarmowego, w odpowiedzi na bodziec jakim jest np. chemioterapia. Dochodzi do pobudzenia receptorów 5-HT3 w przewodzie pokarmowym, które prowadzą do pobudzenia nerwu błędnego przekazującego sygnał do ośrodka wyzwalającego i wymiotnego. Nadrzędną rolę w powstawaniu nudności i wymiotów odgrywają receptory 5-HT3 oraz NK-1, jednak w cały proces zaangażowane są również inne receptory, takie jak: dopaminowe (D2 i D3), muskarynowe (M3 i M5), histaminowe (H1), a bezpośrednia jak i pośrednia aktywacja przebiega przy udziale neuroprzekaźników takich jak: serotonina, substancja P, dopamina, histamina, acetylocholina, noradrenalina. Nudności i wymioty mogą również wystąpić bez udziału neuroprzekaźników, w wyniku stymulacji ośrodków korowych. Dotyczy to chorych u których wcześniejsze leczenie przeciwwymiotne nie przyniosło pozytywnych wyników i jest działaniem psychogennym. W takich sytuacjach, poza lekami przeciwlękowymi, klasyczne leki przeciwwymiotne nie przynoszą efektu [5,6,7,8].

Nudności i wymioty indukowane leczeniem przeciwnowotworowym dzielimy na:

  • ostre – pojawiając się w pierwszych 24 godzinach, głównie spowodowane uwolnieniem serotoniny z komórek enterochromatofilnych i pobudzeniem receptorów 5-HT3,
  • późne – pojawiające się w przeciągu 24 do 120 godzin od zakończenia podawania leków, główną rolę w patomechanizmie odgrywa substancja P pobudzająca receptory NK-1,
  • przełamujące – pomimo prawidłowo zastosowanej profilaktyki leczenia nudności i wymiotów pojawiają się krótkotrwałe epizody,
  • wyprzedzające – nudności i wymioty pojawiają się krótko przed kolejnym podaniem leków przeciwnowotworowych, najczęściej mają podłoże psychogenne, najlepsze efekty w tym wypadku przynoszą leki przeciwlękowe, przeciwdepresyjne  psychoterapia, techniki relaksacyjne,
  • oporne – nudności i wymioty występują pomimo prawidłowego leczenia profilaktycznego [5,6,8].

Autor:
mgr farm. Magdalena Taperek
Centrum Onkologii – Instytut  im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie

Artykuł pochodzi z kwartalnika „Farmakoekonomika Szpitalna”, nr 46/2019

Źródła:

      • Płużański A., Kalinka-Warzocha E., i in., Prevention of chemotherapy-induced nausea and vomiting — standards versus clinical practice, Oncol ClinPract. 2016; 12: 153-157.
      • Leppert W., Woroń J., Nudności i wymioty u chorych na nowotwory — zalecenia postępowania terapeutycznego,  „Medycyna Paliatywna w Praktyce” 2016; 10(3): 98-111.
      • Fernández-Ortega P., Caloto M. T., i in., Chemotherapy-induced nausea and vomiting in clinical practise: impact on patients’ quality of life, Support Care Cancer, 2012; 20: 3141-3148.
      • Płużański A., Nudności i wymioty towarzyszące wysokoemetogennej chemioterapii – analiza klinicznej praktyki, Journal of Oncology, 2015; 65(2): 122-127.
      • Leppert W.,Wache A., Nudności i wymioty wywołane chemioterapią i radioterapią u chorych na nowotwory, „Onkologia po dyplomie” 2014; 04: dostępny w Internecie: <https://podyplomie.pl/onkologia/17162,nudnosci-i-wymioty-wywolane-chemioterapia-i-radioterapia-u-chorych-na-nowotwory>, dostęp 07.01.2019 r.
      • Rapoport B., Gascon P., i in., Rolapitant in the Current Management of Chemotherapy-induced Nausea and Vomiting, European Oncology and Haematology, 2017; 01: 120-126.
      • Jordan K., Schaffrath J., i in., Neuropharmacology and Management of Chemotherapy-Induced Nausea and Vomiting in Patients with Breast Cancer, Breast Care (Basel). 2014; 9(4): 246-253.
      • Kawecki A., Krzakowski M., Chemotherapy- and radiotherapy-induced nausea and vomiting, Oncol ClinPract. 2018; 14(2): 53-61.
      • Roila F., Molassiotis A., i in., MASCC and ESMO Consensus Guidelines for the Prevention of Chemotherapy and Radiotherapy-Induced Nausea and Vomiting: ESMO Clinical Practice Guidelines, Ann Oncol. 2016; 27(5): 119-133.
      • Basch E., Prestrud A. A., i in., American Society of Clinical Oncology: Clinical Practice Guideline update, J Clin Oncol. 2011; 29: 4189-4198.
      • Kalinka-Warzocha E., Warzocha K., Zasady profilaktyki nudności i wymiotów indukowanych chemioterapią i radioterapią u chorych leczonych z powodu nowotworów układów krwiotwórczego i chłonnego, „Hematologia” 2014; 5(4): 332-339.
      • Nasir S.S., Schwartzberg L.S., Recent Advances in Preventing Chemotherapy-Induced Nausea and Vomiting, Oncology (Williston Park), 2016; 30(8): 750–762.
      • Jordan K., Jahn F., i in., Recent developments in the prevention of chemotherapy-induced nausea and vomiting (CINV): a comprehensive review, Annals of Oncology, 2015; 26(6): 1081-1090.

     

Tagi:
Wcześniejszy artykuł
Następny artykuł

Zostaw komentarz

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Informacje na temat Administratora Danych i o przetwarzaniu danych osobowych:

W celu realizacji obowiązków nałożonych na administratorów danych osobowych w drodze rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) – RODO, Urtica Sp. z o.o. informuje, że w przypadku przetwarzania Państwa danych osobowych w związku z wykonywaniem i na cele usługi prenumeraty pisma „Farmakoekonomika szpitalna”, Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Sp. z o.o., z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 0000113253, NIP 894-255-67-99, o kapitale zakładowym: 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres: sekretariat@urtica.pl.

Prosimy pamiętać, że podanie Państwa danych osobowych jest całkowicie dobrowolne, jednak konieczne dla celów prawidłowego wykonania usługi, prowadzenia dokumentacji oraz archiwizacji, na państwa dane osobowe będą przetwarzane na podstawie art. 6 lit. a (wyrażona przez Państwa zgoda) i b (realizacja na Państwa rzecz umowy) RODO. Państwa dane osobowe będą przechowywane zgodnie z wymogami obowiązującego prawa przez okres trwania prenumeraty oraz do momentu zakończenia wypełniania obowiązku prawnego m.in. obowiązku archiwizacyjnego, przedawnienia roszczeń wynikających z umowy. Odbiorcą Państwa danych osobowych jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy lub współpracownicy Spółki. Mają państwo prawo do dostępu do danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania a także prawo do przenoszenia danych. Przysługuje Państwu również prawo do zgłoszenia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, jak również wycofania zgody (zgodnie z poniższym). Ponadto, mają Państwo prawo do zgłoszenia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
Wycofanie zgody może nastąpić przez oświadczenie o wycofaniu zgody skierowane na adres Administratora Danych podany powyżej. Informujemy, że wycofanie zgody nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej wycofaniem. Proszę jednakże mieć na względzie, że po wycofaniu zgody nie będzie możliwa realizacja na Państwa rzecz prenumeraty. Dane osobowe nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu, w tym profilowaniu.

Inspektor Ochrony Danych: r. pr. Maciej Skory, Rynek 7, 50-106 Wrocław, iod.urtica@iurico.pl, nr tel.: +48 71 344 56 59.

Będąc świadomych powyższych informacji, na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a RODO, niniejszym wyrażam zgodę spółce Urtica Sp. z o.o., ul. Krzemieniecka 120, 54-613 Wrocław, na przetwarzanie moich danych osobowych objętych formularzem w celu realizacji prenumeraty pisma „Farmakoekonomika szpitalna” i ewentualnego kontaktu w związku z jej realizacją, w następującym zakresie: imię, nazwisko, zawód, adres do wysyłki i/lub adres e-mail do wysyłki (w zależności od wybranej przeze mnie formy/form prenumeraty), numer telefonu.

1. Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Spółka z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS 0000113253, NIP: 894-25-56-799, REGON: 932081801, o kapitale zakładowym w wysokości 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres sekretariat@urtica.pl.
2. Państwa dane osobowe będą przetwarzane w celu realizacji na Państwa rzecz prenumeraty czasopisma Farmakoekonomika szpitalna. W przypadku, gdy wyrazili Państwo zgodę na przetwarzanie danych w celach marketingowych oraz otrzymywanie informacji handlowej na adres poczty e-mail – również w celu prezentacji Państwu oferty handlowej Spółki.
3. Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych osobowych objętych formularzem stanowi wyrażona przez Państwa zgoda na ich przetwarzanie w ww. celu na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Państwa zgoda na przetwarzanie danych osobowych przez Spółkę jest dobrowolna i nie są Państwo zobowiązani do jej wyrażenia, jest jednak konieczna celem realizacji na Państwa rzecz prenumeraty czasopisma Farmakoekonomika szpitalna – co wobec braku zgody nie będzie możliwe.
5. Odbiorcą Państwa danych osobowych objętych formularzem jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy Spółki. Dane mogą być ponadto powierzane do przetwarzania w imieniu Spółki procesorom Spółki.
6. Państwa dane osobowe będą przechowywane do momentu cofnięcia zgody na ich przetwarzanie, wyrażenia przez Państwa sprzeciwu wobec ich przetwarzania lub zgłoszenia Spółce żądania ich usunięcia – co mogą Państwo uczynić listownie na adres siedziby Spółki lub w formie wiadomości e-mail na adres sekretariat@urtica.pl lub w inny sposób wskazany w kierowanych do Państwa wiadomościach e-mail.
7. Mają Państwo prawo do żądania od Spółki dostępu do danych osobowych dotyczących Państwa, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do przenoszenia tych danych.
8. Mają Państwo prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie (bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem).
9. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
10. Inspektorem Ochrony Danych jest r. pr. Maciej Skory, dane do kontaktu: r. pr. Maciej Skory, Rynek 7, 50-106 Wrocław, e-mail: iod.urtica@iurico.pl, nr tel.: +48 71 344 56 59.
11. Państwa dane osobowe objęte powyższym formularzem nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu ani profilowaniu.

1. Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Spółka z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS 0000113253, NIP: 894-25-56-799, REGON: 932081801, o kapitale zakładowym w wysokości 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres sekretariat@urtica.pl.
2. Państwa dane osobowe będą przetwarzane w celach marketingowych, a w tym marketingu bezpośredniego, tj. przesyłania na Państwa adres e-mail informacji handlowej w postaci newslettera oraz prezentacji oferty Spółki w formie kontaktu telefonicznego z użyciem Państwa numeru.
3. Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych osobowych objętych formularzem stanowi wyrażona przez Państwa zgoda na ich przetwarzanie na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Państwa zgoda na przetwarzanie danych osobowych przez Spółkę jest dobrowolna i nie są Państwo zobowiązani do jej wyrażenia, jest jednak konieczna celem przesyłania na Państwa adres e-mail newslettera oraz prezentacji oferty Spółki w formie kontaktu telefonicznego – co wobec braku zgody nie będzie możliwe.
5. Odbiorcą Państwa danych osobowych objętych formularzem jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy Spółki. Dane mogą być ponadto powierzane do przetwarzania w imieniu Spółki procesorom Spółki.
6. Państwa dane osobowe będą przechowywane do momentu cofnięcia zgody na ich przetwarzanie, wyrażenia przez Państwa sprzeciwu wobec ich przetwarzania lub zgłoszenia Spółce żądania ich usunięcia – co mogą Państwo uczynić listownie na adres siedziby Spółki lub w formie wiadomości e-mail na adres sekretariat@urtica.pl, lub w inny sposób wskazany w kierowanych do Państwa wiadomościach e-mail.
7. Mają Państwo prawo do żądania od Spółki dostępu do danych osobowych dotyczących Państwa, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do przenoszenia tych danych.
8. Mają Państwo prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie (bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem).
9. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
10. Państwa dane osobowe nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu ani profilowaniu.

1. Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Spółka z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS 0000113253, NIP: 894-25-56-799, REGON: 932081801, o kapitale zakładowym w wysokości 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres sekretariat@urtica.pl.
2. Państwa dane osobowe będą przetwarzane w celu kontaktu – odpowiedzi na Państwa pytania lub wątpliwości ujęte w formularzu kontaktowym. W przypadku, gdy wyrazili Państwo zgodę na przetwarzanie danych w celach marketingowych oraz otrzymywanie informacji handlowej na adres poczty e-mail – również w celu prezentacji Państwu oferty handlowej Spółki.
3. Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych osobowych objętych formularzem stanowi wyrażona przez Państwa zgoda na ich przetwarzanie w ww. celu na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Państwa zgoda na przetwarzanie danych osobowych przez Spółkę jest dobrowolna i nie są Państwo zobowiązani do jej wyrażenia, jest jednak konieczna celem odpowiedzi na Państwa pytania lub wątpliwości ujęte w formularzu – co wobec braku zgody nie będzie możliwe.
5. Odbiorcą Państwa danych osobowych objętych formularzem jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy Spółki. Dane mogą być ponadto powierzane do przetwarzania w imieniu Spółki procesorom Spółki.
6. Państwa dane osobowe będą przechowywane do momentu cofnięcia zgody na ich przetwarzanie, wyrażenia przez Państwa sprzeciwu wobec ich przetwarzania lub zgłoszenia Spółce żądania ich usunięcia – co mogą Państwo uczynić listownie na adres siedziby Spółki lub w formie wiadomości e-mail na adres sekretariat@urtica.pl lub w inny sposób wskazany w kierowanych do Państwa wiadomościach e-mail.
7. Mają Państwo prawo do żądania od Spółki dostępu do danych osobowych dotyczących Państwa, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do przenoszenia tych danych.
8. Mają Państwo prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie (bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem).
9. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
10. Inspektorem Ochrony Danych jest r. pr. Maciej Skory, dane do kontaktu: r. pr. Maciej Skory, Rynek 7, 50-106 Wrocław, e-mail: iod.urtica@iurico.pl, nr tel.: +48 71 344 56 59.
11. Państwa dane osobowe objęte powyższym formularzem nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu ani profilowaniu.