Kliniczny. To słowo klucz. Kliniczny, czyli skupiający uwagę na jednostce, na konkretnym przypadku, chorobie, problemie. Tak naprawdę znaczy po prostu – bliski pacjentowi. Jaka jest rola farmaceuty klinicznego i jak ja mogę nim zostać?

Pochylenie się nad konkretnym pacjentem – to przede wszystkim powinno być „motorem” działania farmaceuty klinicznego. Popatrzenie na niego, jako na naszego  głównego bohatera. Poznanie jego choroby, schorzeń współistniejących, dokonanie analizy karty zleceń, czy możliwych interakcji lekowych, wywiad itp. Priorytetem takiego eksperta jest obecność przy pacjencie od momentu przyjęcia na oddział, poprzez aktualną i retrospektywną analizę jego farmakoterapii oraz podjęcie decyzji, mających na celu optymalizację leczenia. Farmaceuta powinien mieć na uwadze konieczność rozmowy z pacjentem także przy jego wypisie, aby upewnić się, że jest on świadomy swojej terapii. Chory, który nie stosuje się do zaleceń (ang. non-compliance) jest największym zagrożeniem i częstą przyczyną niepowodzeń farmakoterapii, co może skutkować ponownym przyjęciem na oddział szpitalny.

Jako „eksperci od leków” mamy obowiązek czuwać nad wieloma zagadnieniami obejmującymi m.in. właściwą drogę podania leku, postać, dawkowanie, interakcje. Istotne jest monitorowanie relacji kilku zmiennych dotyczącej stanu pacjenta: jego wyników badań, stosowanej farmakoterapii, samopoczucia pacjenta i efektów leczenia. Jedynie jednoczesna analiza tych składowych pozwala na optymalizację terapii. Trafne wnioski z wyników badań pacjenta są często tym, co może być rozwikłaniem zagadki farmakoterapii. Wymaga to umiejętności interpretacji danych z różnych źródeł oraz przede wszystkim czasu i rzetelnego podejścia do problemów na podstawie wiarygodnej klinicznej wiedzy opartej na dowodach naukowych (EBM, ang. Evidence Based Medicine).

Nie należy bać się decyzji, czy poszukiwań alternatywnych  rozwiązań, które nie są w utartych schematach, bowiem nigdy farmaceuta kliniczna nie będzie działał sam, zawsze w interdyscyplinarnym zespole medycznym i to wspólne wybory będą gwarancją sukcesu, podniesienia bezpieczeństwa leczenia i racjonalizacji farmakoterapii.

Ważnym tematem na poziomie edukacji farmaceutów klinicznych jest poruszane w międzynarodowym środowisku farmaceutów zagadnienie dotyczące naszych usług (ang. clinical services), obejmujące m.in. poradnictwo (ang. patient counseling), czy uczestnictwo w spotkaniach, naradach, obchodach, monitorując stosowane leki (ang. routine drug monitoring). Amerykańskie uczelnie monitorujące losy swoich absolwentów alarmują, że tylko powtarzanie, dokształcanie i ciągłe uczenie się są kluczowymi czynnikami do rozwoju umiejętności praktycznych. Farmaceuta kliniczny nie udźwignie ogromu bycia „solver” dla całego szpitala, ale musi znaleźć swoją dziedzinę, pasję, specjalizację, w której pozna pacjentów, oddział i będzie najlepszym znawcą danego obszaru i tematu. Wartością staje się tutaj ukierunkowanie swoich pasji i przedstawienie personelowi medycznemu swoich propozycji, porad, konkretnych rozwiązań na miarę danego oddziału, czy farmakoekonomiki szpitala. Niektórzy liderzy uważają, że każdy farmaceuta jest farmaceutą klinicznym. I ten punkt widzenia byłby realistyczny, ale pod uwagę należy zabrać również wymienione powyżej umiejętności praktyczne, których wielu z nas brakuje.

Jak przejść od teorii do praktyki? Potrzeba klinicznego podejścia do pacjenta, zmiany naszego sposobu myślenia, kreatywności w rozwiązywaniu farmaceutycznych problemów, a nade wszystko postawienia pacjenta w centrum uwagi oraz wzbudzenie jego zaufania. Konkretnymi działaniami możemy pokazać personelowi medycznemu, że jesteśmy kompetentni i gotowi do współpracy. Bariery i ograniczenia będą zawsze w zespole, który składa się z ludzi, a nie programów komputerów. Farmaceuto, odrobina cierpliwości, współpracy oraz wiedzy i mobilizacji do klinicznego podejścia do pacjenta będzie kluczem do sukcesu w Twoim szpitalu. Bycie farmaceutą klinicznym to nie alternatywna ścieżka naszego zawodu, ale realna szansa na włączenie się w opiekę nad pacjentem w zespole medycznym.

Autor:
mgr farm. Anna Stachowiak
Katedra Farmacji Klinicznej i Biofarmacji
Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu 

Artykuł pochodzi z dodatku do Lideo do magazynu „Farmakoekonomika Szpitalna” nr 47 „Farmaceuta na oddziale wsparciem mądrego leczenia. Polska vs. Świat”