Szukaj

Wiedza

Zastosowanie leków o działaniu analeptycznym – część 1

avatar
Udostępnij
mężczyzna trzymający kubek kawy

Analeptyki (gr. Analeptikos – przywracający siły), zwane także lekami cucącymi, to środki pobudzające ośrodkowy układ nerwowy. Jako leki nie są już tak często stosowane, zazwyczaj ma to miejsce w celach pobudzenia oddychania (np. przy zatruciach), natomiast bardzo popularne jako środki wywołujące pobudzenie psychoruchowe oraz wśród sportowców jako substancje dopingujące [1,2,3].

Leki analeptyczne działają głownie na ośrodki rdzenia przedłużonego, naczynioruchowy oraz oddechowy. Głównymi efektami ich działania jest więc pobudzenie akcji serca jak również przemieszczenie krwi z jamy brzusznej do mózgu, mięśni oraz skóry, poprawiając tym samym zaopatrzenie tych narządów w tlen i zwiększając ich wydolność. Pobudzając natomiast ośrodek oddechowy zwiększają zarówno częstość jak i głębokość oddechu. Niektóre leki z tej grupy wpływają na funkcje metaboliczne komórek nerwowych lub na procesy wydzielania neuroprzekaźników przez co hamują senność, polepszają nastrój, czy też wspomagają funkcje intelektualne. Leki te mogą powodować także nasilenie procesów metabolicznych i podwyższenie temperatury ciała, poprzez pobudzenie ośrodka przemiany materii oraz ośrodka termoregulacji [1,4].

Ze względu na działanie leki analeptyczne można podzielić na:

  • typowe analeptyki – stymulujące ośrodki wegetatywne tj. układ oddechowy oraz sercowo-naczyniowy
  • psychoanaleptyki – stymulujące ośrodek autonomiczny, działają pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy (OUN), zwiększają zdolność koncentracji, poprawiają wydolność umysłową [1,4].

Typowe analeptyki

Do tej grupy leków należą zarówno substancje zróżnicowane strukturalnie, otrzymywane metodami syntezy chemicznej, jak i środki pochodzenia naturalnego. Charakterystykę tych związków przedstawia Tabela 1.

substancja właściwości
kofeina, teofilina, teobromina i ich sole alkaloidy ksantynowe pochodzenia naturalnego; wykazują działanie stymulujące OUN, nasilają diurezę, stymulują mięsień sercowy – inotropizm dodatni, działają spazmolitycznie na mięśnie gładkie (szczególnie oskrzeli)
strychnina alkaloid indolowy pochodzenia naturalnego, występujący w nasionach kulczyby (strychnos nux vomica); stosowany był jako środek tonizujący, poprawiający przewodnictwo w OUN; wycofany ze względu na dużą toksyczność i odnotowane liczne przypadki zatruć
lobelina alkaloid piperydynowy, otrzymywany ze stroiczki rozdętej (lobelia inflata); ma działanie wybiórcze: pobudza ośrodek oddechowy, nie wpływając na ośrodek naczynioruchowy, z tego względu stosowany był do reanimacji w przypadkach związanych z porażeniem ośrodka oddechowego
niketamid lek pobudzający krążenie i oddychanie; stosowany w chorobie wysokościowej oraz w stanach przewlekłego osłabienia
etamiwan analog niketamidu; stosowany w leczeniu depresji oddychania
krotenamid, kropropamid stosowane jako mieszanina w niewydolności oddechowej
doksapram lek stymulujący oddychanie; podawany po zatruciu lekami oraz w przypadku depresji oddychania po narkozie chirurgicznej
bemegrid pochodna kwasu glutarowego; silnie pobudza oun, szczególnie rdzeń kręgowy, rdzeń przedłużony i śródmózgowie; stosowany był przy zatruciach barbituranami jako antidotum
amifenazol stosowany jako antidotum przy zatruciach środkami narkotycznymi oraz barbituranami
pentetrazol (pentylenotetrazol) działanie silnie pobudzające oun

Tabela 1. Charakterystyka typowych leków analeptycznych [1,4,5].

Większość substancji nie jest zarejestrowana w Polsce lub przestała mieć zastosowanie terapeutyczne ze względu na liczne działania niepożądane tj. bardzo silne pobudzenie OUN, prowadzące w konsekwencji do zmniejszonej zdolności koncentracji, gonitwy myśli, jak również do długotrwałej bezsenności, a przede wszystkim przez ryzyko uzależnienia [1,4,5,6]. Zgodnie z Urzędowym Wykazem Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jako leki stosowane są obecnie: kofeina, niketamid, teofilina oraz efedryna i jej pochodne [6].

Kofeina

Lek bardzo silnie pobudzający OUN. Poprzez pobudzenie kory mózgu nasila aktywność psychiczną, a wraz z nią polepsza procesy myślowe. Jego lecznicze dawki pobudzają nie tylko ośrodek oddechowy i naczynioruchowy, ale również ośrodek termoregulacji i przemiany materii. Kofeina znosi senność i uczucie zmęczenia, jednak stosowana w podwyższonych dawkach zmniejsza zdolność koncentracji oraz prowadzi do męczącej bezsenności. Lek ten stosowany jest jako środek tonizujący w okresie rekonwalescencji, w zapaści pochodzenia sercowo-naczyniowego, w stanach wyczerpania fizycznego i umysłowego. Wchodzi w skład wielu popularnych leków złożonych, stosowanych w bólach głowy ze względu na działanie kurczące naczynia mózgowe. Natomiast jako substancję pojedynczą podaje się w postaci roztworu do infuzji lub roztworu doustnego w przypadku bezdechu pierwotnego u wcześniaków [1,4,7].

Teofilina

Nieznacznie obniża ciśnienie tętnicze, natomiast w dużych dawkach działa chronotropowo oraz inotropowo dodatnio. Hamuje uwalnianie mediatorów, które biorą udział w reakcji zapalnej, jak również zmniejsza kurczliwość macicy. Teofilina działa pobudzająco na czynność wydzielniczą żołądka, zwiększając tym samym ilość kwasu solnego. Działa rozkurczowo nie tylko na mięśnie gładkie oskrzeli, ale także na mięsnie gładkie naczyń krwionośnych, rozszerzając tym samym naczynia tętnicze mózgu, nerek, płuc jak również naczynia żylne. Zmniejsza nasilenie indukowanego skurczu oskrzeli oraz reakcji astmatycznych, jak również wzmaga kurczliwość przepony, przez co ułatwia oddychanie chorym na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Wskazaniami do stosowania teofiliny są stany przebiegające ze zwężeniem dróg oddechowych tj. astma, POChP, stany zapalne oskrzeli, rozedma płuc [1,4,8].

Niketamid

Substancja ta nie działa pobudzająco na czynności psychiczne, natomiast krótkotrwale stymuluje śródmózgowie, ośrodek oddechowy i naczynioruchowy dzięki czemu zwiększa wrażliwość ośrodka oddechowego na dwutlenek węgla oraz objętość oddechową, jak i częstotliwość oddechów. Zwiększa również częstotliwość rytmu serca i wyrzut sercowy. W dużych dawkach może pobudzać korę mózgu i powodować drgawki. Wskazaniami do stosowania niketamidu są: duży i długotrwały wysiłek fizyczny oraz przewlekłe zmęczenie oraz osłabienie [1,9].

Autor:
mgr farm. Maria Podsiedlik,
Zakład Chemii Farmaceutycznej, Analizy Leków i Radiofarmacji,
Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Artykuł pochodzi z kwartalnika „ Farmakoekonomika szpitalna” nr 46/2019

Źródła:

    • Zejc A., Gorczyca M., „Chemia leków”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004, Wydanie 2.
    • Obwieszczenie Prezesa Urzędu Kultury Fizycznej i Sportu z dnia 25 stycznia 2002 r. w sprawie zatwierdzenia listy zakazanych środków farmakologicznych i metod uznanych za dopingowe; dostępny w Internecie: <http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20020070138>, dostęp 01.2019 r.
    • Polska Agencja Antydopingowa Polada, <https://www.antydoping.pl/lista-substancji-zabronionych>, dostęp 01.04.2019 r.
    • Kostowski W., Herman Z. S., „Farmakologia. Podstawy farmakoterapii”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, Wydanie 3
    • Kohlmünzer, Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji, Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa. 2007. Wyd.5
    • Urzędowy Wykaz Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, według stanu na dzień 1 stycznia 2018 r.; Dz. Urz. Min. Zdr. z 2018, poz. 23; dostępny w Internecie: <http://bip.urpl.gov.pl/pl/biuletyny-i-wykazy/urz%C4%99dowy-wykaz-produkt%C3%B3w-leczniczych>, dostęp 04.01.2019 r.
    • Charakterystyka Produktu Leczniczego Peyona, <https://ec.europa.eu/health/documents/community-register/2016/20160224134299/anx_134299_pl.pdf>, dostęp 04.01.2019 r.
    • Opis substancji: teofilina, <https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=757 >, dostęp 04.01.2019 r.
    • Opis substancji: niketamid, <https://indeks.mp.pl/desc.php?id=959>, dostęp 04.01.2019 r.
    • Opis substancji: efedryna, <https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=245>, dostęp 04.01.2019 r.
    • Opis substancji: metylofenidat, <https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=1821>, dostęp 04.01.2019 r.
    • Opis substancji: selegilina, <https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=704&id=704>, dostęp 04.01.2019 r.
Tagi:

Informacje na temat Administratora Danych i o przetwarzaniu danych osobowych:

W celu realizacji obowiązków nałożonych na administratorów danych osobowych w drodze rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) – RODO, Urtica Sp. z o.o. informuje, że w przypadku przetwarzania Państwa danych osobowych w związku z wykonywaniem i na cele usługi prenumeraty pisma „Farmakoekonomika szpitalna”, Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Sp. z o.o., z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 0000113253, NIP 894-255-67-99, o kapitale zakładowym: 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres: sekretariat@urtica.pl.

Prosimy pamiętać, że podanie Państwa danych osobowych jest całkowicie dobrowolne, jednak konieczne dla celów prawidłowego wykonania usługi, prowadzenia dokumentacji oraz archiwizacji, na państwa dane osobowe będą przetwarzane na podstawie art. 6 lit. a (wyrażona przez Państwa zgoda) i b (realizacja na Państwa rzecz umowy) RODO. Państwa dane osobowe będą przechowywane zgodnie z wymogami obowiązującego prawa przez okres trwania prenumeraty oraz do momentu zakończenia wypełniania obowiązku prawnego m.in. obowiązku archiwizacyjnego, przedawnienia roszczeń wynikających z umowy. Odbiorcą Państwa danych osobowych jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy lub współpracownicy Spółki. Mają państwo prawo do dostępu do danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania a także prawo do przenoszenia danych. Przysługuje Państwu również prawo do zgłoszenia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, jak również wycofania zgody (zgodnie z poniższym). Ponadto, mają Państwo prawo do zgłoszenia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
Wycofanie zgody może nastąpić przez oświadczenie o wycofaniu zgody skierowane na adres Administratora Danych podany powyżej. Informujemy, że wycofanie zgody nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej wycofaniem. Proszę jednakże mieć na względzie, że po wycofaniu zgody nie będzie możliwa realizacja na Państwa rzecz prenumeraty. Dane osobowe nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu, w tym profilowaniu.

Inspektor Ochrony Danych: r. pr. Maciej Skory, Rynek 7, 50-106 Wrocław, iod.urtica@iurico.pl, nr tel.: +48 71 344 56 59.

Będąc świadomych powyższych informacji, na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a RODO, niniejszym wyrażam zgodę spółce Urtica Sp. z o.o., ul. Krzemieniecka 120, 54-613 Wrocław, na przetwarzanie moich danych osobowych objętych formularzem w celu realizacji prenumeraty pisma „Farmakoekonomika szpitalna” i ewentualnego kontaktu w związku z jej realizacją, w następującym zakresie: imię, nazwisko, zawód, adres do wysyłki i/lub adres e-mail do wysyłki (w zależności od wybranej przeze mnie formy/form prenumeraty), numer telefonu.

1. Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Spółka z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS 0000113253, NIP: 894-25-56-799, REGON: 932081801, o kapitale zakładowym w wysokości 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres sekretariat@urtica.pl.
2. Państwa dane osobowe będą przetwarzane w celu realizacji na Państwa rzecz prenumeraty czasopisma Farmakoekonomika szpitalna. W przypadku, gdy wyrazili Państwo zgodę na przetwarzanie danych w celach marketingowych oraz otrzymywanie informacji handlowej na adres poczty e-mail – również w celu prezentacji Państwu oferty handlowej Spółki.
3. Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych osobowych objętych formularzem stanowi wyrażona przez Państwa zgoda na ich przetwarzanie w ww. celu na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Państwa zgoda na przetwarzanie danych osobowych przez Spółkę jest dobrowolna i nie są Państwo zobowiązani do jej wyrażenia, jest jednak konieczna celem realizacji na Państwa rzecz prenumeraty czasopisma Farmakoekonomika szpitalna – co wobec braku zgody nie będzie możliwe.
5. Odbiorcą Państwa danych osobowych objętych formularzem jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy Spółki. Dane mogą być ponadto powierzane do przetwarzania w imieniu Spółki procesorom Spółki.
6. Państwa dane osobowe będą przechowywane do momentu cofnięcia zgody na ich przetwarzanie, wyrażenia przez Państwa sprzeciwu wobec ich przetwarzania lub zgłoszenia Spółce żądania ich usunięcia – co mogą Państwo uczynić listownie na adres siedziby Spółki lub w formie wiadomości e-mail na adres sekretariat@urtica.pl lub w inny sposób wskazany w kierowanych do Państwa wiadomościach e-mail.
7. Mają Państwo prawo do żądania od Spółki dostępu do danych osobowych dotyczących Państwa, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do przenoszenia tych danych.
8. Mają Państwo prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie (bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem).
9. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
10. Inspektorem Ochrony Danych jest r. pr. Maciej Skory, dane do kontaktu: r. pr. Maciej Skory, Rynek 7, 50-106 Wrocław, e-mail: iod.urtica@iurico.pl, nr tel.: +48 71 344 56 59.
11. Państwa dane osobowe objęte powyższym formularzem nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu ani profilowaniu.

1. Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Spółka z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS 0000113253, NIP: 894-25-56-799, REGON: 932081801, o kapitale zakładowym w wysokości 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres sekretariat@urtica.pl.
2. Państwa dane osobowe będą przetwarzane w celach marketingowych, a w tym marketingu bezpośredniego, tj. przesyłania na Państwa adres e-mail informacji handlowej w postaci newslettera oraz prezentacji oferty Spółki w formie kontaktu telefonicznego z użyciem Państwa numeru.
3. Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych osobowych objętych formularzem stanowi wyrażona przez Państwa zgoda na ich przetwarzanie na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Państwa zgoda na przetwarzanie danych osobowych przez Spółkę jest dobrowolna i nie są Państwo zobowiązani do jej wyrażenia, jest jednak konieczna celem przesyłania na Państwa adres e-mail newslettera oraz prezentacji oferty Spółki w formie kontaktu telefonicznego – co wobec braku zgody nie będzie możliwe.
5. Odbiorcą Państwa danych osobowych objętych formularzem jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy Spółki. Dane mogą być ponadto powierzane do przetwarzania w imieniu Spółki procesorom Spółki.
6. Państwa dane osobowe będą przechowywane do momentu cofnięcia zgody na ich przetwarzanie, wyrażenia przez Państwa sprzeciwu wobec ich przetwarzania lub zgłoszenia Spółce żądania ich usunięcia – co mogą Państwo uczynić listownie na adres siedziby Spółki lub w formie wiadomości e-mail na adres sekretariat@urtica.pl, lub w inny sposób wskazany w kierowanych do Państwa wiadomościach e-mail.
7. Mają Państwo prawo do żądania od Spółki dostępu do danych osobowych dotyczących Państwa, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do przenoszenia tych danych.
8. Mają Państwo prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie (bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem).
9. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
10. Państwa dane osobowe nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu ani profilowaniu.

1. Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Spółka z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS 0000113253, NIP: 894-25-56-799, REGON: 932081801, o kapitale zakładowym w wysokości 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres sekretariat@urtica.pl.
2. Państwa dane osobowe będą przetwarzane w celu kontaktu – odpowiedzi na Państwa pytania lub wątpliwości ujęte w formularzu kontaktowym. W przypadku, gdy wyrazili Państwo zgodę na przetwarzanie danych w celach marketingowych oraz otrzymywanie informacji handlowej na adres poczty e-mail – również w celu prezentacji Państwu oferty handlowej Spółki.
3. Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych osobowych objętych formularzem stanowi wyrażona przez Państwa zgoda na ich przetwarzanie w ww. celu na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Państwa zgoda na przetwarzanie danych osobowych przez Spółkę jest dobrowolna i nie są Państwo zobowiązani do jej wyrażenia, jest jednak konieczna celem odpowiedzi na Państwa pytania lub wątpliwości ujęte w formularzu – co wobec braku zgody nie będzie możliwe.
5. Odbiorcą Państwa danych osobowych objętych formularzem jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy Spółki. Dane mogą być ponadto powierzane do przetwarzania w imieniu Spółki procesorom Spółki.
6. Państwa dane osobowe będą przechowywane do momentu cofnięcia zgody na ich przetwarzanie, wyrażenia przez Państwa sprzeciwu wobec ich przetwarzania lub zgłoszenia Spółce żądania ich usunięcia – co mogą Państwo uczynić listownie na adres siedziby Spółki lub w formie wiadomości e-mail na adres sekretariat@urtica.pl lub w inny sposób wskazany w kierowanych do Państwa wiadomościach e-mail.
7. Mają Państwo prawo do żądania od Spółki dostępu do danych osobowych dotyczących Państwa, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do przenoszenia tych danych.
8. Mają Państwo prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie (bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem).
9. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
10. Inspektorem Ochrony Danych jest r. pr. Maciej Skory, dane do kontaktu: r. pr. Maciej Skory, Rynek 7, 50-106 Wrocław, e-mail: iod.urtica@iurico.pl, nr tel.: +48 71 344 56 59.
11. Państwa dane osobowe objęte powyższym formularzem nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu ani profilowaniu.