Leczenie medyczną marihuaną to terapia, która wymaga od pacjenta regularności, wytrwałości i ciągłego kontaktu z lekarzem. Medyczne konopie nie są panaceum na wszystkie dolegliwości, a także nie pomagają tak samo wszystkim pacjentom cierpiącym z powodu chorób, z którymi konwencjonalna medycyna sobie nie radzi. Aby dowiedzieć się jeszcze więcej o medycznej marihuanie oraz układzie endokanabinoidowym zapraszamy do lektury drugiej części artykułu  „Czym są medyczne konopie?”

Układ endokanabinoidowy

W 1990 roku sklonowano pierwszy receptor kanabinoidowy –CB1. Te receptory występują przede wszystkim w mózgu (najwięcej w móżdżku, hipokampie i zwojach podstawy, ale też między innymi w komórkach nerwowych, układzie rozrodczym, gruczołach dokrewnych i jest ich 10 – 50 razy więcej niż receptorów klasycznych neuroprzekaźników – dopaminy i opioidów. W 1992 rok sklonowano kolejny – CB2, który występuje przede  wszystkim w leukocytach, śledzionie i grasicy. Tylko aktywacja CB1 powoduje działanie marihuanopodobne na psychikę człowieka.

W 1992 roku zidentyfikowano pierwszy endogenny ligand CB1 – arachidonyletanolamid – anandamid (z sanskrytu:  ananda – wieczne szczęście), a później kolejne substancje będące pochodnymi kwasu arachidonowego. Poznanie biosyntezy, uwalniania, transportu i degradacji endokanabinoidów doprowadziło do odkrycia nowego układu sygnalizacji w organizmie, nazwanego układem endokanabinoidowym. Ewolucja wyselekcjonowała endokanabinoidy do homeostatycznej regulacji wielu zjawisk biologicznych, a także dla przeciwdziałania nierównowadze biochemicznej, charakteryzującej liczne stany chorobowe, uszkodzenia, szczególnie związane z wiekiem [2].

Endokanabinoidy towarzyszą człowiekowi od narodzin: występują w mleku matki, inicjując proces jedzenia, wraz z wiekiem regulują apetyt, temperaturę ciała, aktywność reprodukcyjną i zdolność uczenia się. W przypadku fizycznego uszkodzenia ciała są wytwarzane celem zmniejszania stanów zapalnych, ochrony neuronów, regulacji rytmu i ochrony serca przed brakiem tlenu. Mają własności zmniejszające stres, kontrolują wygaszanie bolesnych wspomnień. Części osób, u których poziom endokanabinoidów jest obniżony, marihuana może pomóc uzyskać  stabilność umysłową, poprawić płodność lub uregulować apetyt [23].

Russo sugeruje, że migrena, fibromialgia, zespół jelita drażliwego  i inne choroby trudno poddające się terapii mogą być wywołane klinicznym niedoborem endokanabinoidów (CECD, ang. clinical endocannabinoid deficiency), tak więc mogłyby być skutecznie leczone lekami kanabinoidowymi [24]. Późniejsze badania potwierdziły, iż deficyt endogennych kanabinoidów może odgrywać rolę w bólach głowy, migrenie, fibromialgii, zespole jelita drażliwego, skurczach mięśni i w innych chorobach niepoddających się konwencjonalnym terapiom, co potwierdza doświadczenie kliniczne lekarzy.

Dlatego konieczne są badania kliniczne, które wykazałyby użyteczność medycznej marihuany. Jak napisali autorzy tego przeglądu literatury, „kiedy znikną bariery prawne i uprzedzenia badaczy, ta potrzeba stanie się widoczniejsza” [25]. Układ endokanabinodowy ma ciągle wiele tajemnic, które czekają na wyjaśnienie.

Działania niepożądane

Jak przed laty powtarzali profesorowie farmakologii, lek, który na coś pomaga, na coś też szkodzi. Jeśli lek nie powoduje żadnych działań niepożądanych, niczego też nie leczy. Medyczne konopie też powodują niekiedy działania niepożądane.  Panuje przekonanie, że spróbowanie medycznych konopi często kończy się uzależnieniem. Jednak w początkach XXI wieku wykazywano, że 1 na 10 osób, które kiedykolwiek próbowały marihuany, uzależni się od niej, ale 1 na 3 osoby uzależni się od tytoniu, 1 na 4 od heroiny, 1 na 5 od kokainy i 1 na 7 od alkoholu [16].

Inni badacze szacowali, że w pierwszym roku po spróbowaniu marihuany ryzyko uzależnienia się wynosi 1%, po 2 latach – 4%, po czym obniża się i pozostaje na stałym poziomie [17]. W 2011 roku prawdopodobieństwo uzależnienia się od nikotyny szacowano na 67,5%, od alkoholu na 22,7%, od kokainy na 20,9% i na 8,9% dla marihuany [18]. Podobne dane podali niedawno Volkow i jej współpracownicy z amerykańskiej agenci antynarkotykowej, których zadaniem jest przedstawianie konopi w możliwie najmniej korzystnym świetle [19].  Nie jest też prawdą, że marihuana jest furtką do używania innych, bardziej niebezpiecznych narkotyków.

Holendrzy pierwsi zauważyli, że inicjatorem używania na przykład heroiny jest diler,  który na heroinie lepiej zarabia. Dlatego oddzielono marihuanę od innych narkotyków i dlatego utworzono coffee shopy [2]. Konopie, także medyczne, mogą powodować działania psychoaktywne. Ale ciągle spornym jest niekorzystne ich działanie na zdrowie psychiczne, na wywoływanie przez nie psychoz, schizofrenii i innych problemów.

Marihuana jest najczęściej używanym narkotykiem na świecie, jednak od czasu wzrostu jej popularności nigdzie nie wykazano zwiększenia częstości rozpoznawania schizofrenii [2]. Amerykański ekspert zajmujący się chorobami układu oddechowego, poszukujący od dekad dowodów niekorzystnego działania konopi na płuca, Donald P. Tashkin, w 2013 roku przyznał, że regularne palenie marihuany prowadzi wprawdzie do utraty rzęsek nabłonka dróg oddechowych, a makrofagi pęcherzyków płucnych pozbawia funkcji niszczenia drobnoustrojów ale brak jednoznacznych dowodów na bezpośredni związek tych zmian z ryzykiem infekcji płuc.

Wprawdzie kilka kazuistycznych doniesień łączy palenie marihuany z odmą opłucnej, śródpiersia, pęcherzową chorobę płuc, nie ma jednak dowodów na istnienie związku przyczynowo skutkowego. Uznał, że coraz więcej dowodów wskazuje na znacznie mniejsze ryzyko pojawiania się powikłań z układu oddechowego, nawet u palących marihuanę regularnie i w dużych ilościach, w porównaniu z poważnymi konsekwencjami palenia tytoniu [20]. Także ekspert kanadyjski przyznał, że pojawia się coraz więcej dowodów świadczących o tym, że palenie marihuany nie zwiększa ryzyka powstania obturacyjnej choroby płuc ani nowotworów górnych dróg oddechowych.

Zaznaczył też, że wprawdzie powinny być poszukiwane sposoby „czystszego” przyjmowania kanabinoidów, ale zanim to nastąpi, pacjenci palący niewielkie jej ilości w celach medycznych lub rekreacyjnych mogą „odetchnąć” [21]. Od dziesiątek lat poszukiwane są dowody na powodowane przez konopie medyczne poważne lub zagrażające życiu działania niepożądane. Ale jeśli się pojawiają, to są zwykle łagodne i ustępują zwykle same. Interesujące jest to, że czasopisma medyczne chętniej i szybciej przyjmują do druku artykuły, których tytuły sugerują szkodliwość konopi. Niedawno w doniesieniu zatytułowanym

„Związane z Cannabis upośledzenie poznawcze: prospektywna ocena możliwego wpływu na pacjentów z nowotworami podczas chemioterapii jako badanie pilotażowe” autorzy wykazali, że medyczne konopie nie ograniczają funkcji poznawczych pacjentów [22]. Ale o tym można się przekonać po przeczytaniu całego tekstu pracy.

Czy możliwe jest śmiertelne przedawkowanie medycznych konopi?

W 1988 roku obliczono, że do śmierci doprowadzić by mogło wypalenie od 20 000 do 40 000 razy więcej niż zawiera jeden joint (produkowany przez federalną plantację ważył zwykle 0,9 g) – to znaczy 1500 funtów (680,4 kg) w ciągu 15 minut. Uznano, że medyczne konopie w swej naturalnej postaci są jedną z najbezpieczniejszych roślin znanych człowiekowi [14]. W 2004 roku Gable szacował, że śmiertelna dawka marihuany jest ponad 1000 razy większa od dawki działającej (dla morfiny i alkoholu dawka śmiertelna od działającej różni się dziesięciokrotnie, dla heroiny – sześciokrotnie, dla kodeiny – dwudziestokrotnie) [15].

Podsumowanie

Medyczne konopie nie są panaceum, nie pomagają tak samo wszystkim pacjentom cierpiącym z powodu chorób, z którymi konwencjonalna medycyna sobie nie radzi. Niektórzy chorzy nie tolerują ich działań psychoaktywnych. Ale jak dotąd nie odnotowano żadnego przypadku zgonu, którego byłyby przyczyną. Nie powodują działań niepożądanych, które mogły by być groźne dla zdrowia lub życia pacjenta, a przynajmniej dotąd nie udało się tego udowodnić.

Jeśli jednak niektórym pacjentom łagodzą dolegliwości i poprawiają jakość życia, to warto byłoby je stosować, zwłaszcza, że terapeutyczne ich używanie jest już w Polsce od ponad roku legalne. Niestety nie tracą aktualności słowa Jerome’a P. Kassirera, wieloletniego redaktora naczelnego „New England Journal of Medicine”, który przypominał, że zaawansowanym stadiom wielu chorób i ich terapiom towarzyszą często niepoddające się leczeniu konwencjonalnymi lekami nudności, wymioty lub ból.

„Tysiące pacjentów z nowotworami, AIDS i innymi chorobami mówią, jak ogromnej ulgi doznają dzięki paleniu marihuany. Ta ulga jest tak wielka, nie niektórzy chorzy i ich rodziny świadomie ryzykują trafieniem do więzienia, próbując zdobyć marihuanę lub uprawiając własne rośliny. […] Hipokryzją jest zakaz przepisywania marihuany, której palenie nie grozi śmiercią, choć równocześnie zezwala się na używanie morfiny, dla której różnica między dawką działającą a śmiertelną jest bardzo niewielka. Hipokryzją jest też domaganie się dowodów skuteczności terapeutycznej marihuany, gdyż to, co powinno się liczyć w przypadku tak dużego marginesu bezpieczeństwa, to wyłącznie odczucie ulgi ciężko chorych pacjentów” [26].

Autor:
dr n. med. Dorota Rogowska-Szadkowska

Artykuł pochodzi z 48 numeru kwartalnika „Farmakoekonomika Szpitalna”

Źródła:

1. Booth M., “Cannabis: a history”, Picador. St. Martin’s Press, New York 2003.
2. Rogowska-Szadkowska D., „Medyczna marihuana. Historia hipokryzji”, Wydawnictwo Krytyki politycznej, Warszawa 2016.
3. Pollio A., The name of Cannabis: a short guide for nonbotanics, Cannabis Cannabinoid Res. 2016; 1: 234–238.
4. Häuser W., Finn D.P., Kalso E., Krcevski-Skvarc N., Kress H.G. i in., European Pain Federation (EFIC) position paper on appropriate use of cannabis-based medicines and medical cannabis for chronicpain management, Eur J Pain, 2018; 22: 1547–1564.
5. ElSohly M.A., Radwan M.M., Gul W. i in., Phytochemistry of Cannabis sativa, L. Prog Chem Org Nat Prod. 2017; 103: 1–36.
6. Russo E.B., Taming THC: potential cannabis synergy and phytocannabinoid-terpenoid entourage effects, Brit J Pharmacol. 2011;163: 1344–1364.
7. Zuardi A.W., Cannabidiol: form an inactive cannabinoid to drug with wide spectrum of action, Braz J Psychiatry 2008; 30(3): 271–80.
8. Russo E.B., McPartland J.M., Cannabis is more than simply Δ9-tetrahydrocannabinol, “Psychopharmacology” 2003; 165: 431–432.
9. Pertwee R.G., Cannabinoid pharmacology: the first 66 years, Brit J Pharmacol., 2006; 147: S163–71.
10. MacCallum C.A., Russo E.B., Practical considerations in medical cannabis administration and dosing, Eur J Intern Med. 2018; 49: 12–19.
11. Bostwick J.B., Bloured boundaries: the therapeutics and politics of Medical marihuana, Mayo Clin Proc. 2012; 87: 172–186.
12. Lozano I., The therapeutics use of Cannabis sativa (L.) in Arabic medicine, J Cannabinoids Ther. 2001; 1(1): 63–70.
13. Earleywine M., Zrozumieć marihuanę. Nowe spojrzenie na badania naukowe, Przekład: Dariusz Zielonka. Wydawnictwo Cień Kształtu, Warszawa 2014.
14. Young F.L., United States Department Of Justice, Drug Enforcement Administration, In the matter of marijuana rescheduling petition. Docket No. 86–22. Opinion and recommended ruling, findings offact, conclusions of law and decision of administrative law judge Francis L. Young. Dated: September 6, 1988, dostępne w Internecie: <http://www.druglibrary.org/schaffer/library/studies/young/index.html>, dostęp: 28.06.2019 r.
15. Gable R.S., Comparison of acute lethal toxicity of commonly abused psychoactive substances, Addiction 2004; 99: 686–696. 16. Strike C.J., Urbanoski K.A., Rush B.R., Who seeks treatment for cannabis- related problems?, Can J Public Health. 2003; 94: 351–354.
16. Wagner F.A., Anthony J.C., From the first drug use to drug dependence: development periods of risk for dependence upon marijuana, cocaine, and alcohol, Neuropsychopharmacology 2002; 26: 479–488.
17. Lopez-Quintero C., Perez de los Lobos J., Hasin D.S., Okuda M., Wang S. I in., Probability and predictors of transition from first use to dependence on nicotine, alcohol, cannabis, and cocaine: results of the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions (NESARC), Drug Alcohol Depend. 2011; 115: 120–130.
18. Volkow N.D., Baler R.D., Compton W.M., Weiss S.R., Adverse health effects of marijuana use, N Engl J Med. 2014: 370: 2219–2227.
19. Tashkin D.P., Effects of marijuana smoking on the lung, Ann Am Thoracic Soc. 2013; 10: 239–247.
20. Ware M.A., Cannabis and the lung: no more smoking gun? Ann Am Thoracic Soc. 2013; 10: 248.
21. Bar-Sela G., Tauber D., Mitnik I., Sheinman-Yuffe H., Bishara-Frolova T., Aharon-Peretz J., Cannabis-related cognitive impairment: a prospective evaluation of possible influences on patients with cancer during chemotherapy treatment as a pilot study, Anticancer Drugs. 2019; 30(1): 91–97.
22. Wallace M.J., Blair R.E., Falenski K.W., Martin B.R., DeLorenzo R.J., The endogenous cannabinoid system regulates seizure frequency and duration in a model of temporal lobe epilepsy, J Pharmacol Exp Ther. 2003; 307: 129–137.
23. Russo E.B., Clinical endocannabinoid deficiency (CECD): can this concept explain therapeutic benefits of cannabis in migraine, ibromyalgia, irritable bowel syndrome and other treatment-resistantconditions? Neuro Endocrinol Lett. 2004; 25: 31–39.
24. Simth S. C., Wagner M. S., Clinical endocannabinoid deficiency (CECD) revisited: can this concept explain the therapeutic benefits of cannabis in migraine, fibromyalgia, irritable bowel syndrome and other treatment-resistant conditions?, Neuro Endocrinol Lett. 2014; 35: 198–201.
25. Kassirer J.P., Federal foolishness and marijuana, N Engl J Med. 1997; 336: 336–337.