Szukaj

Wiedza

„Kobiece” markery nowotworowe i ich użyteczność – część 1

avatar
Udostępnij

Mianem markerów nowotworowych określa się substancje, których obecność lub wzrost stężenia wiąże się z rozwojem choroby nowotworowej. Same oznaczenia markerów wykonuje się na różnych materiałach – we krwi, w moczu, w ślinie, w PMR, popłuczynach pęcherzykowo – oskrzelowych czy bioptatach.

Choroby nowotworowe, zaraz po chorobach układu sercowo-naczyniowego, stanowią drugą przyczynę zgonów na świecie. Niezależnie od szerokości geograficznej częstość zachorowań na nowotwory wciąż rośnie.  Niestety, u wielu pacjentów choroba rozpoznawana jest zbyt późno. Jednym z priorytetów walki z chorobami onkologicznymi jest doskonalenie metod diagnostycznych i wdrażanie odpowiedniej profilaktyki umożliwiającej wykrycie nowotworu w jak najwcześniejszym stadium.

Coraz więcej mówi się o markerach nowotworowych. Prywatne laboratoria proponują całe pakiety oznaczanych markerów nowotworowych. Jaka jest przydatność i zasadność ich oznaczania? Na ile precyzyjnie konkretny wynik jest w stanie odpowiedzieć na pytanie, czy w organizmie pacjenta toczy się proces nowotworzenia? Zapraszamy do lektury artykułu, w którym odpowiemy na te pytania.

Wstęp

Pochylając się nad tematem biomarkerów nowotworowych, warto dokonać podziału na markery, które warto oznaczać u kobiet lub u mężczyzn. Zakłada się, że na podstawie wyniku oznaczenia markera powinno być możliwe i w pełni wiarygodne odróżnienie osoby z nowotworem od wszystkich ludzi bez nowotworu, niezależnie od ich stanu zdrowotnego. Przykładowo, marker nowotworu trzustki powinien być tak dobrany, aby jego stężenie nie rosło przy zapaleniu trzustki ani żadnej innej chorobie, a jedynie w przypadku nowotworu trzustki.  W zamyśle różnice w zakresie danego markera u osób z nowotworem powinny mieć charakter jakościowy (+ lub -). Niestety, w przypadku poznanych do tej pory i dostępnych w rutynowej diagnostyce laboratoryjnej markerów nowotworowych, różnice te mają jedynie charakter ilościowy (wyższe i niższe stężenie), gdzie ustalenie punktu odcięcia, który wynik należy uznać za niski, a który za wysoki jest bardzo trudne. Przyjmuje się więc wartość odcinającą ustaloną na podstawie wyników u osób zdrowych, dzięki czemu mamy wysoką czułość, ale też bardzo duże ryzyko wyników fałszywie dodatnich. W związku z tym oznaczenia markerów nowotworowych mają znaczenie przede wszystkim jako badania przesiewowe umożliwiające „wyłapanie” kobiet potencjalnie chorych.

Rak płuc

Do najczęściej występujących u kobiet nowotworów zalicza się nowotwór złośliwy płuc, tchawicy oraz oskrzeli, których główną przyczyną jest palenie papierosów (aż 90% chorych na te nowotwory paliło papierosy). Wyróżnia się dwa główne typy raka płuca: typ drobnokomórkowy i niedrobnokomórkowy, a ponadto mięsaki i rakowiaki. Nowotwór płuc jest szczególnie niebezpieczny, gdyż rozwija  się przez bardzo długi czas praktycznie bezobjawowo, by w pewnym momencie, kiedy proces chorobowy jest już bardzo zaawansowany, dać objawy i stać się przyczyną śmierci.  Stąd tak istotne są badania przesiewowe.

W przypadku tego nowotworu poleca się oznaczanie CEA, CYFRA 21-1 i NSE, a w następnej kolejności, jako badania uzupełniające SCC-Ag, CA 125, ProGRP, HE4.

Niedawno naukowcy z zespołu finansowanego ze środków UE projektu Epi-proLungPlasma zaproponowali nowe biomarkery epigenetyczne – markery dziedzicznych zmian w funkcjonowaniu genów, które nie wymagają modyfikacji sekwencji DNA. Badania te opierają się na wskazaniu nieprawidłowych metylacji DNA. Do wykonana oznaczenia wykorzystuje się popłuczyny oskrzelowe lub osocze, w którym poszukuje się metylowanych SHOX2. Sam test opiera się na reakcji PCR w czasie rzeczywistym, umożliwiając wykrycie metylacji genów SHOX2 i PTGER4 w DNA wyizolowanym z osocza pacjenta. Co więcej, oznaczenie to można wykorzystać do odróżnienia złośliwych od niezłośliwych postaci nowotworu płuc.

Rak piersi

Drugim najczęściej występującym nowotworem u kobiet jest nowotwór sutka/rak piersi. Nowotwór ten pojawia się najczęściej pomiędzy 45 a 70 rokiem życia. Według statystyk, co 14 kobieta w Polsce może zachorować na raka piersi. Najlepszym markerem i jednocześnie najczęściej oznaczanym w przypadku diagnostyki raka piersi jest CA 15-3. Dodatkowo oznacza się także:  CEA, MCA, CA 27-29, TPS, CYFRA 21-1, hCG, SP1.

Kolejnym nowotworem, na który należy zwrócić uwagę u kobiet, jest rak jelita grubego, który także potrafi rozwijać się bezobjawowo przez wiele lat. Jego późne wykrycie zmniejsza szansę na powrót do zdrowia. Przy podejrzeniu nowotworu poleca się przesiewowo oznaczać CEA, septyny 9 oraz dodatkowo CA 19-9.

U kobiet bardzo częstym nowotworem jest także rak szyjki macicy. Najczęstszą przyczyną rozwoju tego nowotworu jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV).  Co roku na raka szyjki macicy umiera około 2 tysięcy kobiet w Polsce.

W działaniu profilaktycznym najważniejsza jest stała kontrola ginekologiczna, badania cytologiczne, a także szczepienie przeciw HPV. Wśród najczęściej wykorzystywanych markerów tego nowotworu wymienia się SCC-Ag a także CYFRA-21-1, Ca-125, TPS.

Niestety również rak jajnika jest dość późno wykrywalny, przez co spada prawdopodobieństwo skutecznego leczenia chorych na nowotwór. Dotyka on głównie kobiet po 50. roku życia, pojawia się też u kobiet, które nie rodziły lub są bezpłodne. Co roku na nowotwór jajnika zapada około 3000 kobiet. Wśród najczęściej oznaczanych markerów wskazuje się CA-125 a także HE4, CEA, AFP, hCG oraz inhibinę.

Problem punktu odcięcia i nieswoistości

Przy oznaczaniu markerów nowotworowych trzeba pamiętać, iż nie mamy do czynienia z  oznaczeniami dającymi konkretną odpowiedź: „jest nowotwór/nie ma nowotworu”. Aby określić czy istnieje duże prawdopodobieństwo choroby nowotworowej, przyjmuje się pewne punkty odcięcia, czyli konkretne wartości stężeń oznaczanych, które dla każdego markera są inne. Co więcej, istnieje bardzo dużo różnych czynników, które mogą powodować wyniki fałszywie dodatnie. Przykładowo, oznaczając u kobiety w wieku 55 lat CA-125, która pali papierosy i cierpi na cukrzycę, możemy z dużym prawdopodobieństwem otrzymać wynik fałszywie pozytywny. W związku z tym, znane i dostępne obecnie markery nowotworowe nie mogą być traktowane jako badania, na podstawie których stawia się diagnozę. Mają one służyć raczej przesiewowi i umożliwić wyłonienie osób potencjalnie chorych, u których należy przeprowadzić dokładną i szeroką diagnostykę.

Autor:
mgr Aleksandra Sowa

Źródła:

  1. WEISS, Gunter, et al. Validation of the SHOX2/PTGER4 DNA methylation marker panel for plasma-based discrimination between patients with malignant and nonmalignant lung disease. Journal of Thoracic Oncology, 2017, 12.1: 77-84.
  2. ALOBAIDI, Amina Hamed, et al. Biomarkers in Women with Breast Cancer: I: CEA, CA 15.3, CA 27-29, BRCA1, and BRCA2 Predictive Value. International Journal of Scientific Research in Science, Engineering and Technology (IJSRSET), 2015, 1.4: 442-449.
  3. Lauro S, Trasatti L, Bordin F, et al. Comparison of CEA, MCA, CA 15-3 and CA 27-29 in follow-up and monitoring therapeutic response in breast cancer patients. Anticancer Research. 1999 Jul-Aug;19(4C):3511-3515.
  4. GONZALEZ-PONS, Maria; CRUZ-CORREA, Marcia. Colorectal cancer biomarkers: where are we now?. BioMed research international, 2015, 2015.
  5. MARKOWSKA J. Markery w raku szyjki macicy, Ginekol Pol. 2007, 78, 715-718.
  6. RUHAAK, L. Renee, et al. Protein-specific differential glycosylation of immunoglobulins in serum of ovarian cancer patients. Journal of proteome research, 2016, 15.3: 1002-1010.
  7. GIERMEK J., et al. Standardy postępowania w przypadkach choroby nowotworowej u kobiety w ciąży Część II. Rak szyjki macicy, guzy jajnika. 2017.
  8. JACOBS, Ian; BAST JR, Robert C. The CA 125 tumour-associated antigen: a review of the literature. Human reproduction, 1989, 4.1: 1-12.
  9. EINHORN, Nina, et al. Prospective evaluation of serum CA 125 levels for early detection of ovarian cancer. Obstetrics and gynecology, 1992, 80.1: 14-18.
  10. JOHARI-AHAR, M., et al. An ultra-sensitive impedimetric immunosensor for detection of the serum oncomarker CA-125 in ovarian cancer patients. Nanoscale, 2015, 7.8: 3768-3779.
Tagi:

Informacje na temat Administratora Danych i o przetwarzaniu danych osobowych:

W celu realizacji obowiązków nałożonych na administratorów danych osobowych w drodze rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) – RODO, Urtica Sp. z o.o. informuje, że w przypadku przetwarzania Państwa danych osobowych w związku z wykonywaniem i na cele usługi prenumeraty pisma „Farmakoekonomika szpitalna”, Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Sp. z o.o., z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 0000113253, NIP 894-255-67-99, o kapitale zakładowym: 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres: sekretariat@urtica.pl.

Prosimy pamiętać, że podanie Państwa danych osobowych jest całkowicie dobrowolne, jednak konieczne dla celów prawidłowego wykonania usługi, prowadzenia dokumentacji oraz archiwizacji, na państwa dane osobowe będą przetwarzane na podstawie art. 6 lit. a (wyrażona przez Państwa zgoda) i b (realizacja na Państwa rzecz umowy) RODO. Państwa dane osobowe będą przechowywane zgodnie z wymogami obowiązującego prawa przez okres trwania prenumeraty oraz do momentu zakończenia wypełniania obowiązku prawnego m.in. obowiązku archiwizacyjnego, przedawnienia roszczeń wynikających z umowy. Odbiorcą Państwa danych osobowych jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy lub współpracownicy Spółki. Mają państwo prawo do dostępu do danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania a także prawo do przenoszenia danych. Przysługuje Państwu również prawo do zgłoszenia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, jak również wycofania zgody (zgodnie z poniższym). Ponadto, mają Państwo prawo do zgłoszenia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
Wycofanie zgody może nastąpić przez oświadczenie o wycofaniu zgody skierowane na adres Administratora Danych podany powyżej. Informujemy, że wycofanie zgody nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej wycofaniem. Proszę jednakże mieć na względzie, że po wycofaniu zgody nie będzie możliwa realizacja na Państwa rzecz prenumeraty. Dane osobowe nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu, w tym profilowaniu.

Inspektor Ochrony Danych: r. pr. Maciej Skory, Rynek 7, 50-106 Wrocław, iod.urtica@iurico.pl, nr tel.: +48 71 344 56 59.

Będąc świadomych powyższych informacji, na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a RODO, niniejszym wyrażam zgodę spółce Urtica Sp. z o.o., ul. Krzemieniecka 120, 54-613 Wrocław, na przetwarzanie moich danych osobowych objętych formularzem w celu realizacji prenumeraty pisma „Farmakoekonomika szpitalna” i ewentualnego kontaktu w związku z jej realizacją, w następującym zakresie: imię, nazwisko, zawód, adres do wysyłki i/lub adres e-mail do wysyłki (w zależności od wybranej przeze mnie formy/form prenumeraty), numer telefonu.

1. Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Spółka z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS 0000113253, NIP: 894-25-56-799, REGON: 932081801, o kapitale zakładowym w wysokości 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres sekretariat@urtica.pl.
2. Państwa dane osobowe będą przetwarzane w celu realizacji na Państwa rzecz prenumeraty czasopisma Farmakoekonomika szpitalna. W przypadku, gdy wyrazili Państwo zgodę na przetwarzanie danych w celach marketingowych oraz otrzymywanie informacji handlowej na adres poczty e-mail – również w celu prezentacji Państwu oferty handlowej Spółki.
3. Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych osobowych objętych formularzem stanowi wyrażona przez Państwa zgoda na ich przetwarzanie w ww. celu na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Państwa zgoda na przetwarzanie danych osobowych przez Spółkę jest dobrowolna i nie są Państwo zobowiązani do jej wyrażenia, jest jednak konieczna celem realizacji na Państwa rzecz prenumeraty czasopisma Farmakoekonomika szpitalna – co wobec braku zgody nie będzie możliwe.
5. Odbiorcą Państwa danych osobowych objętych formularzem jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy Spółki. Dane mogą być ponadto powierzane do przetwarzania w imieniu Spółki procesorom Spółki.
6. Państwa dane osobowe będą przechowywane do momentu cofnięcia zgody na ich przetwarzanie, wyrażenia przez Państwa sprzeciwu wobec ich przetwarzania lub zgłoszenia Spółce żądania ich usunięcia – co mogą Państwo uczynić listownie na adres siedziby Spółki lub w formie wiadomości e-mail na adres sekretariat@urtica.pl lub w inny sposób wskazany w kierowanych do Państwa wiadomościach e-mail.
7. Mają Państwo prawo do żądania od Spółki dostępu do danych osobowych dotyczących Państwa, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do przenoszenia tych danych.
8. Mają Państwo prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie (bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem).
9. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
10. Inspektorem Ochrony Danych jest r. pr. Maciej Skory, dane do kontaktu: r. pr. Maciej Skory, Rynek 7, 50-106 Wrocław, e-mail: iod.urtica@iurico.pl, nr tel.: +48 71 344 56 59.
11. Państwa dane osobowe objęte powyższym formularzem nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu ani profilowaniu.

1. Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Spółka z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS 0000113253, NIP: 894-25-56-799, REGON: 932081801, o kapitale zakładowym w wysokości 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres sekretariat@urtica.pl.
2. Państwa dane osobowe będą przetwarzane w celach marketingowych, a w tym marketingu bezpośredniego, tj. przesyłania na Państwa adres e-mail informacji handlowej w postaci newslettera oraz prezentacji oferty Spółki w formie kontaktu telefonicznego z użyciem Państwa numeru.
3. Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych osobowych objętych formularzem stanowi wyrażona przez Państwa zgoda na ich przetwarzanie na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Państwa zgoda na przetwarzanie danych osobowych przez Spółkę jest dobrowolna i nie są Państwo zobowiązani do jej wyrażenia, jest jednak konieczna celem przesyłania na Państwa adres e-mail newslettera oraz prezentacji oferty Spółki w formie kontaktu telefonicznego – co wobec braku zgody nie będzie możliwe.
5. Odbiorcą Państwa danych osobowych objętych formularzem jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy Spółki. Dane mogą być ponadto powierzane do przetwarzania w imieniu Spółki procesorom Spółki.
6. Państwa dane osobowe będą przechowywane do momentu cofnięcia zgody na ich przetwarzanie, wyrażenia przez Państwa sprzeciwu wobec ich przetwarzania lub zgłoszenia Spółce żądania ich usunięcia – co mogą Państwo uczynić listownie na adres siedziby Spółki lub w formie wiadomości e-mail na adres sekretariat@urtica.pl, lub w inny sposób wskazany w kierowanych do Państwa wiadomościach e-mail.
7. Mają Państwo prawo do żądania od Spółki dostępu do danych osobowych dotyczących Państwa, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do przenoszenia tych danych.
8. Mają Państwo prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie (bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem).
9. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
10. Państwa dane osobowe nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu ani profilowaniu.

1. Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Spółka z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS 0000113253, NIP: 894-25-56-799, REGON: 932081801, o kapitale zakładowym w wysokości 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres sekretariat@urtica.pl.
2. Państwa dane osobowe będą przetwarzane w celu kontaktu – odpowiedzi na Państwa pytania lub wątpliwości ujęte w formularzu kontaktowym. W przypadku, gdy wyrazili Państwo zgodę na przetwarzanie danych w celach marketingowych oraz otrzymywanie informacji handlowej na adres poczty e-mail – również w celu prezentacji Państwu oferty handlowej Spółki.
3. Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych osobowych objętych formularzem stanowi wyrażona przez Państwa zgoda na ich przetwarzanie w ww. celu na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Państwa zgoda na przetwarzanie danych osobowych przez Spółkę jest dobrowolna i nie są Państwo zobowiązani do jej wyrażenia, jest jednak konieczna celem odpowiedzi na Państwa pytania lub wątpliwości ujęte w formularzu – co wobec braku zgody nie będzie możliwe.
5. Odbiorcą Państwa danych osobowych objętych formularzem jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy Spółki. Dane mogą być ponadto powierzane do przetwarzania w imieniu Spółki procesorom Spółki.
6. Państwa dane osobowe będą przechowywane do momentu cofnięcia zgody na ich przetwarzanie, wyrażenia przez Państwa sprzeciwu wobec ich przetwarzania lub zgłoszenia Spółce żądania ich usunięcia – co mogą Państwo uczynić listownie na adres siedziby Spółki lub w formie wiadomości e-mail na adres sekretariat@urtica.pl lub w inny sposób wskazany w kierowanych do Państwa wiadomościach e-mail.
7. Mają Państwo prawo do żądania od Spółki dostępu do danych osobowych dotyczących Państwa, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do przenoszenia tych danych.
8. Mają Państwo prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie (bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem).
9. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
10. Inspektorem Ochrony Danych jest r. pr. Maciej Skory, dane do kontaktu: r. pr. Maciej Skory, Rynek 7, 50-106 Wrocław, e-mail: iod.urtica@iurico.pl, nr tel.: +48 71 344 56 59.
11. Państwa dane osobowe objęte powyższym formularzem nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu ani profilowaniu.