Choć diagnozowanie schorzeń i przepisywanie odpowiednich produktów leczniczych jest zadaniem dla lekarzy, to w farmakoterapii ważną rolę odgrywa również farmaceuta. Jak jego obowiązki i zadania w tym obszarze wyglądają obecnie, a jak powinny wyglądać zdaniem ustawodawców oraz samych farmaceutów?

Farmaceuta – partner skutecznego leczenia

Podstawowa definicja opieki farmaceutycznej zawarta została w Ustawie z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (z późniejszymi zmianami). Art. 2a ust. 1 pkt 7. tej ustawy głosi, że usługi farmaceutyczne polegają w szczególności na (…) sprawowaniu opieki farmaceutycznej polegającej na dokumentowanym procesie, w którym farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych, czuwa nad prawidłowym przebiegiem    farmakoterapii w celu  uzyskania  określonych  jej  efektów poprawiających jakość życia pacjenta. Warto jednak zwrócić uwagę także na pkt. 6 tego samego artykułu, który wskazuje, że do działań pracownika apteki należy także: udzielanie informacji i porad dotyczących  działania i stosowania produktów leczniczych i wyrobów, o których mowa w pkt 3, będących przedmiotem obrotu w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych. Te dwa zapisy określają jasno rolę farmaceuty jako partnera zarówno lekarza, jak i pacjenta w procesie skutecznego leczenia.

Opieka farmaceutyczna w świetle obecnych przepisów

Jeśli podstawowe kwestie zostały już zapisane w ustawie, dlaczego nie można zastosować ich jako bezpośredniej podwaliny pod budowę systemu opieki farmaceutycznej? Problem leży zarówno w braku odpowiednich procedur, jak i bardziej szczegółowych rozporządzeń, które pozwalałyby pracownikom aptek na realny udział w procesie farmakoterapii. Nie ma również rozwiązań, które zapewniłyby spójne standardy świadczenia tego typu usług we wszystkich aptekach.

Zmiany wymaga ponadto ogólnie przyjęte myślenie. Kto z nas nie myśli czasem o farmaceucie jako „sprzedawcy” zobligowanym do wydawania leków z przepisu lekarza? To stereotyp, który ma korzenie na tyle silne, że skutecznie spycha rolę farmaceuty jako uczestnika całego procesu opieki nad pacjentami. Planowane nowe uprawnienia dla pracowników aptek zbiegają się w czasie z inną ważną zmianą: wprowadzaniem ustawy o zawodzie farmaceuty.

Przedstawiciele branży farmaceutycznej w Polsce zwracają uwagę, że mimo doskonałego wykształcenia i przygotowania zawodowego, pracownicy aptek nie dysponują obecnie niemal żadnymi uprawnieniami, prócz możliwości wydawania leków gotowych, sporządzania leków recepturowych oraz udzielania informacji o działaniach i efektach ubocznych stosowania produktów leczniczych. Tym samym w służbie zdrowia nadal maksymalnie obciążeni są lekarze i pielęgniarki, podczas gdy kompetencje farmaceutów pozostają w dużym stopniu niezagospodarowane i pominięte.

Co można zmienić w opiece farmaceutycznej?

Nadrzędną wartością w przypadku wszystkich projektowanych założeń opieki farmaceutycznej jest dobro pacjenta. Nowy system ma uczynić podejście aptek do pacjentów maksymalnie „propacjent”, ukierunkowanym na pełną opiekę i wsparcie w farmakoterapii.

Co ważne – opieka farmaceutyczna ma na celu kontrolę pacjenta, którego stan zdrowia jest stabilny i uregulowany. Powołując się na konkretne przykłady – stabilny nadciśnieniowiec to taki, który nie ma skoków ciśnienia, stabilna osoba z cukrzycą, to taka, u której nie ma wahań poziomu cukru itd. W opiece farmaceutycznej chodzi o to, by kontynuować terapię prowadzoną przez lekarza. Jej efektem jest np. minimalizacja wizyt pacjentów u lekarzy z powodów tak prozaicznych, jak przedłużenie recepty na leki stałe. Osobą, która może podjąć się prowadzenia opieki farmaceutycznej jest przeszkolony magister farmacji – usługi takiej nie może prowadzić technik.

Ministerstwo Zdrowia pracuje obecnie nad pilotażem opieki farmaceutycznej, która ma być finansowana ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Wszystko wskazuje na to, że Polska pójdzie w ślad za krajami, które już rozwinęły opiekę farmaceutyczną i dobrze na tym wyszły. Do najważniejszych korzyści należą znaczne oszczędności finansowe w systemie opieki zdrowotnej i lepsze wykorzystanie wysokich kompetencji farmaceutów. Na wdrożonych zmianach zyskują również, a może przede wszystkim, pacjenci, którzy otrzymują realne bezpieczeństwo terapii.

Źródła:

• • Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19910410179/U/D19910179Lj.pdf
  • Wywiad z prezes Naczelnej Izby Aptekarskiej Elżbietą Piotrowską-Rutkowską dla Medexpress: https://www.nia.org.pl/2018/09/26/prezes-nra-praca-farmaceuty-przynosi-wiele-oszczednosci-dla-calego-systemu/
  • Odpowiedź na interpelację nr 23870 w sprawie uruchomienia pilotażu opieki farmaceutycznej: http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=B4WHEA
  • Art. H. Roszkowskiej-Filip „Śniadanie prasowe: rola farmaceuty oraz opieki farmaceutycznej w całościowej opiece nad pacjentem” w „Aptekarzu Polskim” (nr 146/124E, październik 2018): http://www.aptekarzpolski.pl/2018/10/sniadanie-prasowe-rola-farmaceuty-oraz-opieki-farmaceutycznej-w-calosciowej-opiece-nad-pacjentem/
  • „Aptekarz Polski” (nr 142/120E, czerwiec 2018): http://www.aptekarzpolski.pl/2018/06/opieka-farmaceutyczna-moze-przyniesc-nawet-4-mld-zl-oszczednosci/