Czy reguła „one size fits all” może mieć zastosowanie w przypadku leków?
Świat nauki od lat zgłębia tematy związane z medycyną spersonalizowaną, by dostarczyć pacjentom rozwiązania szyte na miarę. Polskie zespoły badawcze również biorą udział w tym nieustającym wyścigu. Chociaż niektóre dziedziny, jak na przykład onkologia, na bieżąco czerpią garściami z innowacji dostarczanych przez ten obszar wiedzy, to wciąż dostosowanie leczenia do profilu genetycznego brzmi utopijnie. Często brakuje standardów, wytycznych, technologii, środków finansowych. Ale czy na pewno? W nadchodzących latach farmakogenetyka może stworzyć nowe możliwości działania dla farmaceutów.
W 2016 roku zespół kanadyjski z Johnem Papastergiou na czele zadebiutował dzięki projektowi badawczemu zrealizowanemu wraz z firmą GeneYouIn. Farmaceuci z aptek otwartych kwalifikowali wybranych pacjentów do wykonania testów genetycznych w celu sprawdzenia, czy ich leczenie jest zgodne z indywidualnym profilem genetycznym. Pomagała im w tym usługa Pillcheck oferowana przez firmę. Raport z wykonywanej analizy profilu genetycznego uwidacznia, w jaki sposób pacjent metabolizuje poszczególne leki. Wyniki projektu pokazały, że w wielu przypadkach konieczne było wprowadzenie zmian w aktualnej farmakoterapii oraz udowodniły zdolność farmaceutów do zarządzania tymi zmianami. Nie musimy jednak wybiegać poza nasz kontynent. W Europie toczy się obecnie projekt w ramach programu Horyzont 2020 o nazwie „Ubiquitous Pharmacogenomics”. Jego celem jest zapewnienie dostępu do skutecznej optymalizacji leczenia każdemu Europejczykowi. Jeden z efektów programu stanowią wytyczne dotyczące zastosowania farmakogenetyki w rutynowej praktyce klinicznej. Projektowi towarzyszy rozwój narzędzi technologicznych i tworzenie tzw. „paszportów genetycznych”. Mogą być one pomocne w dobieraniu odpowiedniej farmakoterapii przez różnych specjalistów, w tym farmaceutów.
Wyobraźmy sobie sytuację, w której w ramach opieki farmaceutycznej widzimy w systemie szczegóły dotyczące polimorfizmu genetycznego pacjenta i na tej podstawie sugerujemy zmiany w leczeniu, by uzyskać oczekiwany efekt terapeutyczny lub ograniczyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych leku. Pozostaje sięgnąć do źródeł wiedzy z kategorii „farmakogenetyka”.
mgr farm. Kamila Urbańczyk
Materiał został opublikowany na łamach dodatku specjalnego Lideo do magazynu Farmakoekonomika Szpitalna nr 45, pt. „Farmaceuta szpitalny w dobie cyfryzacji. Wpływ nowych technologii na proces farmakoterapii”.