Szukaj

Wiedza

Jakość i bezpieczeństwo terapii żywieniowej z punktu widzenia farmaceuty szpitalnego

avatar
Udostępnij

W ostatnich latach na farmaceutów szpitalnych nałożono wiele nowych obowiązków, w tym udział w terapii żywieniowej. Głównym priorytetem farmaceutów w tym zakresie jest zapewnienie bezpiecznej, ukierunkowanej na pacjenta, terapii w ramach żywienia dojelitowego i pozajelitowego.

Do obowiązków farmaceutów należy organizowanie zaopatrzenia szpitala w leki czy wyroby medyczne niezbędne do prowadzenia terapii żywieniowej. Dzięki fachowej wiedzy na temat składu dostępnych na rynku preparatów i wskazań do ich stosowania, farmaceuta może być partnerem lekarza i aktywnie uczestniczyć w doborze odpowiedniej diety, monitorowaniu zarówno postępów leczenia, jak i działań niepożądanych, ocenie ryzyka wystąpienia interakcji oraz w rozwiazywaniu problemów lekowych.

Co więcej, farmaceuci szpitalni są odpowiedzialni za sporządzanie mieszanin do żywienia pozajelitowego. Wykorzystanie wiedzy z zakresu technologii postaci leku, wprowadzenie zasad Dobrej Praktyki Wytwarzania oraz wykorzystanie innowacyjnego sprzętu gwarantuje jakość i bezpieczeństwo wytworzonego leku.

Specjalizacja z żywienia klinicznego stwarza farmaceucie wiele możliwości spełnienia zawodowego, ale wymaga od niego nie tylko szerokiej fachowej wiedzy teoretycznej i praktycznej, lecz także znajomości aktualnych wytycznych i wdrażania ich w codziennej pracy w celu zapewnienia pacjentom odpowiedniej opieki farmaceutycznej.

Leczenie żywieniowe

Leczenie żywieniowe stanowi nieodłącz­ny element nowoczesnej terapii chorych, a pokrycie zapotrzebowania na składniki odżywcze ma istotny wpływ na poprawę wyników leczenia, redukcję liczby po­wikłań, skrócenie czasu hospitalizacji i obniżenie kosztów leczenia [1].

Leczenie żywieniowe polega na po­daży białka, źródeł energii, elektrolitów, witamin, pierwiastków śladowych w ilo­ściach zaspokajających zapotrzebowanie dobowe, dostosowanych do możliwości metabolicznych pacjenta i obejmuje:

  • żywienie dojelitowe:
  • drogą naturalną (doustną) przez: modyfikację diety do­ustnej; wzbogacanie diety do­ustnej dietami cząstko­wymi zawierającymi je­den składnik odżywczy: białko, węglowodany lub tłuszcz; stosowanie żywności specjalnego przezna­czenia medycznego jako uzupełnienie diety doustnej lub jako jedyne źródło pożywienia pod warunkiem pełnego po­krycia zapotrzebowania na składniki odżywcze;
  • przez sztuczny dostęp: zgłęb­nik nosowo-żołądkowy, no­sowo-jelitowy, nosowo-dwu­nastniczy lub przez przetokę odżywczą, dietami przemy­słowymi należącymi do ka­tegorii żywności specjalnego przeznaczenia medycznego;
  • żywienie pozajelitowe polegające na podaży składników odżywczych drogą dożylną (żyły obwodowe lub centralne),
  • łączone żywienie pozajelitowo­-dojelitowe, które polega na tym, że część zapotrzebowania na ener­gię i składniki odżywcze zostaje za­spokojona drogą dożylną, a pozo­stała część – drogą dojelitową [1, 2].

W celu zapewnienia prawidłowe­go leczenia żywieniowego, w ramach swoich kompetencji zawodowych far­maceuta szpitalny jest zobowiązany do:

  • zamawiania, przechowywania oraz dostarczania preparatów i sprzętu do żywienia zgodnie z potrzebami pacjentów szpitala,
  • sporządzania mieszanin do żywie­nia pozajelitowego,
  • kontroli i konsultacji składu mie­szaniny żywieniowej pod kątem jej bezpieczeństwa,
  • monitorowania działań niepożą­danych produktów leczniczych i wyrobów medycznych,
  • konsultacji farmakoterapii przez sztuczne dostępy żywieniowe [1, 3].

Ponadto w przypadku realizacji usług w ramach procedury żywienia w warun­kach domowych, farmaceuta posiadający certyfikat ukończenia kursu z zakresu le­czenia żywieniowego w warunkach do­mowych zwykle odpowiada również za:

  • organizację dostaw preparatów i sprzętu do żywienia,
  • edukację pacjenta i/lub opiekuna w zakresie: odpowiedniego przecho­wywania mieszanin,
  • przygotowania miesza­niny do podania,
  • postępowania w sytu­acjach awaryjnych [1, 3].

Realizacja powyższych obowiąz­ków to trudne wyzwanie wymagające nie tylko szerokiego zakresu fachowej wiedzy teoretycznej, ale również prak­tycznej. Poniżej przedstawiono kluczowe aspekty terapii żywieniowej z punktu widzenia farmaceuty szpitalnego.

Zamawianie

Jednym z podstawowych zadań farmaceu­ty w szpitalu jest zaopatrzenie oddziałów w produkty lecznicze i wyroby medyczne. W kontekście terapii żywieniowej będzie to: żywność specjalnego przeznaczenia medycznego (FSMP, ang. food for spe­cial medical purposes) w postaci diet doustnych czy dojelitowych, mieszaniny do żywienia pozajelitowego, witaminy i pierwiastki śladowe, elektrolity i płyny infuzyjne, a także sprzęt i wyroby medycz­ne niezbędne zarówno do wytworzenia sztucznego dostępu oraz opieki nad nim, jak i do podawania diety. Na rynku omó­wiono produkty różniące się składem, przeznaczeniem, postacią i funkcjonal­nością, niezbędne do prowadzenia terapii żywieniowej w szpitalu (Rycina 1.) [1, 2].

Rys. 1 1 - Jakość i bezpieczeństwo terapii żywieniowej z punktu widzenia farmaceuty szpitalnego

Należy pamiętać, że tylko właściwy dobór preparatu do problemu zdrowot­nego pacjenta, z uwzględnieniem jego aktualnego stanu, gwarantuje uzyskanie zamierzonego celu żywieniowego [1]. Dla­tego niezwykle ważne jest wprowadzenie do receptariusza szpitalnego zróżnicowa­nych preparatów doustnych, dojelitowych i pozajelitowych oraz zapewnienie ich dostępności. Podstawową zasadą jest ra­cjonalizacja terapii z dostosowaniem jej do profilu szpitala na podstawie:

  • specyfikacji pacjentów szpitala (z uwzględnieniem grup wieko­wych dorośli/dzieci/niemowlęta i noworodki),
  • specyfikacji oddziałów (związanej ze specjalnościami medycznymi oraz rodzajem udzielanych świadczeń),
  • specyfikacji ilości (miesięcznych/ rocznych – istotne nie tylko w kon­tekście umowy dostawy oraz za­mówień, ale także posiadania od­powiednich zapasów).

Znajomość składu dostępnych na rynku preparatów i wskazań do ich stosowania w odpowiednich grupach chorych jest potrzebna nie tylko do przygotowania specyfika­cji asortymentowej, ale również do pracy klinicznej. Farmaceuta może być partnerem lekarza i aktywnie uczestniczyć w doborze odpowied­niej diety, monitorować postępy leczenia oraz działania niepożąda­ne, sprawdzać ryzyko wystąpienia interakcji pomiędzy stosowanym leczeniem farmakologicznym a ży­wieniem klinicznym, a także roz­wiązywać problemy lekowe.

Preparaty do żywienia mogą być zamawiane i wydawane zarówno na zabezpieczenie oddziału, zwłaszcza standardowe diety FSMP, elektrolity, wi­taminy, pierwiastki śladowe oraz mate­riały medyczne umożliwiające włączenie wsparcia żywieniowego całodobowo, jak i na podstawie recepty indywidual­nej dla konkretnego pacjenta. W prak­tyce recepty indywidualne stosuje się w przypadku mieszanin do żywienia pozajelitowego (wzór recepty określają standardy Polskiego Towarzystwa Far­maceutycznego – PTFarm) czy specja­listycznych diet FSMP przeznaczonych dla pacjentów z określonymi schorze­niami oraz wszystkich preparatów dla pacjentów domowych, gwarantując tym samym racjonalizację i bezpieczeństwo terapii. Zasady zleceń, terminy realiza­cji i częstotliwość dostaw powinny być określone w wewnętrznych procedurach szpitala z uwzględnieniem organizacji pracy na oddziałach i w labolatorium oraz godzin pracy apteki szpitalnej.

Przechowywanie

Wyroby medyczne, FSMP oraz więk­szość produktów leczniczych można przechowywać w kontrolowanej tem­peraturze pokojowej (do +25°C) w ter­minie oznaczonym przez producenta.

Wyjątek stanowią gotowe miesza­niny do żywienia pozajelitowego oraz niektóre preparaty witamin, które należy przechowywać w lodówce z kontrolowa­ną temperaturą w zakresie +2 do +8°C zgodnie z terminem przydatności ozna­czonym na etykiecie. Preparaty zawie­rające aminokwasy, emulsję tłuszczową, witaminy czy pierwiastki śladowe na­leży chronić przed światłem. Właściwe warunki przechowywania mają duże znaczenie dla zachowania odpowiedniej jakości produktów leczniczych, ograni­czając nie tylko ryzyko mikrobiologicz­ne, ale i ryzyko wystąpienia interakcji oraz rozkładu substancji czynnych [3].

Dostarczanie

Gotowe mieszaniny do żywienia poza­jelitowego, przygotowane w aptece szpi­talnej, wymagają specjalnych warunków transportu. Powinny być transportowane w pojemnikach izotermicznych z wkła­dami chłodniczymi, które zapewniają temperaturę od +2 do +8°C (zwłaszcza w przypadku mieszanin wykonanych na zapas oraz w procedurze żywienia domo­wego). Pozostałe preparaty i wyroby nie wymagają szczególnych warunków [3].

Sporządzanie mieszanin do żywienia pozajelitowego

Za sporządzanie mieszanin żywienio­wych dożylnych zgodnie z farmaceu­tycznymi standardami sporządzania mieszanin do żywienia pozajelitowego Polskiego Towarzystwa Farmaceutycz­nego uważa się:

  • przygotowanie mieszanin według recepty lekarskiej, z pojedynczych składników (aminokwasów, węglo­wodanów, emulsji tłuszczowej, mikro­elementów i witamin) w warunkach aseptycznych pracowni żywienia,
  • suplementację przemysłowych worków wielokomorowych (tzw. RTU, ang. ready to use) według zleceń lekarskich, w warunkach aseptycznych, z wykorzystaniem loży z nawiewem laminarnym, w aptece szpitalnej [1, 3].

Farmaceuta odpowiedzialny za spo­rządzanie mieszanin do żywienia musi znać obowiązujące standardy i wymaga­nia farmakopealne stawiane tej postaci leku oraz Zasady Dobrej Praktyki Wy­twarzania, aby zapewnić odpowiednią jakość leku i bezpieczeństwo pacjentów [3, 4]. Pomyłka lub zakażenie mieszaniny na etapie sporządzania może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia lub życia pacjenta [6]. Istotne dla zapewnienia ja­kości jest opracowanie procedur i instruk­cji opisujących każdą czynność podczas sporządzania mieszanin, co gwarantuje powtarzalność procesu oraz – w razie potrzeby – szybką analizę błędów. Nie mniej ważna od zapewnienia jakości jest rutynowa kontrola zarówno gotowych mieszanin oraz warunków ich sporzą­dzania, jak i personelu.

Wybór metody sporządzania mie­szanin zależy od warunków struktural­nych szpitala oraz potrzeb pacjenta. Obie metody są tak samo skuteczne. Niemniej jednak, chociaż stosowanie worków RTU jest zwykle korzystniejsze pod wzglę­dem ekonomicznym, to stosowanie worków indywidualnych jest konieczne u pacjentów ze specjalnymi potrzebami (np. noworodki, dzieci, pacjenci z dużym zapotrzebowaniem elektrolitowym, nie­wydolnością wątroby, nerek).

Przygotowanie mieszanin wg recepty lekarskiej, z pojedynczych składników, może odbywać się metodą manualną lub z wykorzystaniem automatycznych pomp sterowanych komputerowo. Zalety metody automatycznej to: bezpieczeństwo, wydaj­ność oraz kompletna dokumentacja pro­cesu, zgodna ze aktualnymi standardami (PTFarm oraz FP XI), natomiast główną wadą są codzienne koszty uruchomienia pomp [3, 4]. Szacuje się, że w przypadku średniego zapotrzebowania, wynoszące­go 15 mieszanin dziennie, opłacalne jest sporządzanie ich metodą automatyczną z pojedynczych składników [5]. W przy­padku mniejszego zapotrzebowania lub braku możliwości organizacyjnych, należy zapewnić dostęp do mieszanin indywidu­alnych z pracowni żywienia pozajelitowe­go innego szpitala na podstawie umowy.

Kontrola i konsultacja składu mieszaniny żywieniowej pod kątem jej bezpieczeństwa

Kontrola bezpieczeństwa mieszaniny ży­wieniowej powinna obejmować aspekt farmaceutyczny – bezpieczeństwo leku oraz kliniczny – bezpieczeństwo pacjenta. Pod względem farmaceutycznym należy sprawdzić, czy zlecone składniki miesza­niny, ich ilość i rodzaj nie będą źródłem potencjalnych niezgodności, a także czy nie zostały przekroczone stężenia gra­niczne składników mieszaniny na pod­stawie iloczynów stężeń oraz dostępnych badań stabilności.

W przypadku worków wielokomorowych należy skontrolować zgodność z zaleceniami producentów w zakresie ilości, asortymentu dodawa­nych składników (tabele suplementacji dostępne na życzeniu u producenta oraz w farmaceutycznych standardach sporzą­dzania mieszanin do żywienia pozajelito­wego PTFarm) [1, 3]. Natomiast w aspek­cie klinicznym należy zweryfikować, czy osmolarność mieszaniny jest prawidłowa z punktu widzenia drogi podania oraz czy dawkowanie składników jest zgodne z wy­tycznymi. W przypadku przekroczenia da­wek, farmaceuta powinien skonsultować skład z lekarzem, czy zlecone dawkowanie jest uzasadnione klinicznie, czy też wynika z błędu lub pomyłki zlecającego [15].

Monitorowanie działań niepożądanych produktów leczniczych i wyrobów medycznych

Obowiązek monitorowania działań nie­pożądanych przez farmaceutów wynika z ustawy o izbach aptekarskich, Prawa farmaceutycznego oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia [4, 8, 9]. Odpowiedni udział farmaceutów w procesie monito­rowania bezpieczeństwa terapii żywienio­wej może znacząco wspomóc weryfikację występowania działań niepożądanych u pacjenta oraz zwiększyć ich zgłaszal­ność, a w konsekwencji doprowadzić do podniesienia poziomu efektywności i bezpieczeństwa leczenia żywieniowego.

Dobrze znane działania niepożą­dane związane z terapią żywieniową obejmują mechaniczne skutki uboczne, takie jak niedrożność cewnika i zakaże­nia związane z cewnikiem, zaburzenia metaboliczne, takie jak hiperglikemia i hipertrójglicerydemia oraz zakaże­nia. Dożylne podanie emulsji lipido­wych i nadmiar węglowodanów mogą zwiększyć ryzyko hipertriglicerydemii, hipercholesterolemii, hiperglikemii i cholestazy. Ponadto dożylna podaż aminokwasów może wywołać zwięk­szenie stężenia azotu mocznikowego we krwi, zasadowicę metaboliczną, hi­peramonemię, stupor i inne zaburzenia neurologiczne, zwłaszcza u pacjentów z niewydolnością nerek lub wątroby.

Częstymi objawami niepożądany­mi obserwowanymi po podaży żywienia pozajelitowego są: zaburzenia żołądko­wo-jelitowe (nudności, wymioty), świąd skóry i wysypka, zaburzenia ośrodkowe­go i obwodowego układu nerwowego (zawroty głowy) oraz tachykardia [10]. Podczas prowadzenia żywienia enteral­nego mogą wystąpić objawy nietoleran­cji ze strony przewodu pokarmowego, takie jak: nudności, wymioty, biegunki, zaleganie żołądkowe i zaparcia [11].

Konsultacja farmakoterapii przez sztuczne dostępy żywieniowe

Do podania leków pacjentowi żywio­nemu dojelitowo można wykorzystać sztuczny dostęp, ale zwykle wiąże się to ze stosowaniem leków poza wskazaniami rejestracyjnymi i wymaga zgody pacjen­ta. Używanie leku w sposób niezgodny z charakterystyką produktu leczniczego (ChPL) jest związane z większym ryzy­kiem oraz z dodatkową odpowiedzialno­ścią. Taka forma farmakoterapii powinna podlegać ocenie farmaceuty, który osza­cuje skuteczność podania leku, biorąc pod uwagę takie czynniki, jak: miejsce wchłaniania substancji leczniczej, miejsce założenia zgłębnika, średnicę zgłębnika, rodzaj podawanego leku, ewentualne in­terakcje pomiędzy podawanymi lekami oraz pomiędzy lekiem a dietą [12].

Prawidłowa ocena farmakoterapii prowadzona przez farmaceutę może zapobiec groźnym powikłaniom w ży­wieniu dojelitowym, przyczynić się do zminimalizowania ryzyka pojawienia się działań niepożądanych oraz inte­rakcji lekowych i niezgodności pomię­dzy lekami a składnikami diet, a także uszkodzenia dostępu.

Rozwiązaniem problemów lekowych może być: alter­natywne leczenie, wykorzystujące inne, ale zgodne z ChPL, drogi podania leku (np. transdermalna, doodbytnicza, po­zajelitowa, wziewna) lub inne dostępne leki generyczne o odpowiedniej posta­ci lub odpowiedniki farmaceutyczne i terapeutyczne, które można podawać bez zmiany postaci leku. W przypadku braku możliwości zmiany leku można zaproponować schemat podaży zapew­niający odpowiednią skuteczność leku oraz minimalizujący ryzyko wystąpienia działań niepożądanych [12].

Jednoczesne stosowanie leków do­ustnych przez pacjentów żywionych po­zajelitowo zazwyczaj nie jest przeciwwska­zane, jednak pacjenci wymagający takiego wsparcia zwykle cierpią na ciężką czyn­nościową lub anatomiczną niewydolność przewodu pokarmowego, ograniczającą możliwości wchłaniania jelitowego. Zabu­rzenia wchłaniania wpływają na losy leków w ustroju, prowadząc do niepewnej ich biodostępności lub jej braku, dlatego de­cydując się na podawanie leków doustnych tej grupie chorych należy wybrać odpo­wiednią postać leku.

Najlepiej wchłaniane są substancje lecznicze podawane w po­staci roztworu, syropu, zawiesiny. Jednak leki w tej formie zwykle są przeznaczone dla dzieci i wymagają podania dużych ob­jętości, aby osiągnąć odpowiednią dawkę, oraz mają dużą osmolarność, co może powodować działania niepożądane, takie jak biegunki, wymioty czy bóle brzucha. W przypadku stałych form leków najlepsze są tabletki rozpadające się w jamie ustnej lub te przeznaczone do rozgryzania czy żucia.

Z tradycyjnych form warto wybierać takie, które można kruszyć, rozpuszczać w płynach czy wysypać z kapsułek, zwłasz­cza w przypadku pacjentów, u których w stomii pojawiają się niezmienione tablet­ki. Należy unikać form o modyfikowanym uwalnianiu (powolnym, kontrolowanym lub przedłużonym) [13].

Interakcje pomiędzy lekami do­ustnymi a żywieniem pozajelitowym są rzadkie. Najczęściej obserwowany klinicznie jest antagonizm witaminy K zawartej w preparatach witaminowych oraz w emulsji tłuszczowej z lekami prze­ciwzakrzepowymi, dlatego u pacjentów leczonych antagonistami witaminy K po włączeniu żywienia pozajelitowego należy kontrolować INR i dostosować odpowiednio dawki leków. Ponadto żywienie pozajelitowe wzmacnia pro­zapalne cytokiny i hamuje aktywność enzymów cytochromu CYP450, np. glutamina hamuje CYP3A i CYP2C. Co więcej, uszkodzenie wątroby spo­wodowane żywieniem pozajelitowym może również wpływać na wątrobowy metabolizm leków [14]. Wszystkie te aspekty należy rozważyć włączając nowe leki w grupie pacjentów otrzymujących żywienie pozajelitowe.

Oprócz wymienionych interakcji farmakokinetycznych i farmakody­namicznych, mieszaniny do żywienia pozajelitowego mogą wchodzić w in­terakcje farmaceutyczne o charakterze niezgodności oraz utraty stabilności z innymi lekami podanymi dożylnie. Najczęstsze to: wytrącanie osadu, pro­blemy z rozpuszczalnością, rozdział faz emulsji tłuszczowej, utrata aktywności leku i/lub składników odżywczych.

Przy­kładami są: reakcja Maillarda pomiędzy aminokwasami a glukozą, fotodegra­dacja, utlenianie i hydroliza witamin (tiamina, witamina A, kwas askorbino­wy) czy glikozylacja z utratą aktywności oktreotydu [15]. W związku z dużym ryzykiem generalnie nie zaleca się doda­wania leków do mieszanin odżywczych bez wcześniejszego potwierdzenia ich zgodności. W razie konieczności do­strzykiwania leków do mieszanin, najle­piej korzystać z przemysłowych worków wielokomorowych RTU opierając się na tabelach stabilności producenta [1].

W praktyce klinicznej najczęściej podaje się leki w osobnym wlewie. Na­leży jednak pamiętać, że również jedno­czasowe podawanie leków z osobnych pojemników tym samym cewnikiem niesie ze sobą ryzyko wystąpienia inte­rakcji – Tabela 1 [16]. Najczęstsze powi­ kłania po wystąpieniu reakcji niezgod­ności leków z mieszaniną odżywczą to: utrata drożności cewnika, zatory naczyń oraz niepowodzenie terapii. Dlatego do­brą praktyką jest stosowanie osobnego wkłucia do żywienia pozajelitowego lub stosowanie cewników wieloświatłowych z kanałem przeznaczonym do żywienia, aby zapobiec mieszaniu się roztworów i pojawieniu się niezgodności [16].

Rys. 2 1 - Jakość i bezpieczeństwo terapii żywieniowej z punktu widzenia farmaceuty szpitalnego

Podsumowanie

Świadomość posiadania kompetencji za­wodowych daje podstawę do szerszego spojrzenia na stosowanie terapii żywienio­wej i pozwala na wdrażanie nowych stan­dardów, natomiast prawidłowe wykony­wanie obowiązków farmaceuty szpitalnego gwarantuje bezpieczeństwo pacjentów, co stanowi klucz do wysokiej jakości opieki.

Autorka:
mgr farm. Magdalena Piętka
Szpital Wielospecjalistyczny im. Stanleya Dudricka w Skawinie

Artykuł został opublikowany na łamach 52. Wydania kwartalnika Farmakoekonomika Szpitalna

Źródła:

  1. Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajelito­wego, Dojelitowego i Metabolizmu: Stan­dardy żywienia dojelitowego i pozajelito­wego. Wyd. 1. Kraków: Scientifica, 2014.
  2. Sobotka L.: Podstawy żywienia klinicznego. Wyd. 4. Kraków: Scien­tifica, 2013.
  3. Balcerzak E., Chmal-Jagiełło K., Ciszewska-Jędrasik M., Górecka A. i wsp.: Farmaceutyczne standardy sporządzania mieszanin do żywienia pozajelitowego Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. Wyd. 2. Kraków: Scientifica, 2017.
  4. Farmakopea Polska Wydanie XI (FP XI 2017) monografia: Leki sporządzane w aptece.
  5. Bozat E., Korubuk G., Onar P., Abba­soglu O.: Cost Analysis of Premixed Multichamber Bags versus Compound­ed Parenteral Nutrition: Breakeven Point. Hospital Pharmacy. 2014. Vol. 49, No. 2, 170-176.
  6. Guenter P., Ayers P., Boullata J.I., Gura K.M., Holcombe B., Sacks G.S.: Par­enteral Nutrition Errors and Potential Errors Reported Over the Past 10 Years. Nutrition in Clinical Practice. 2017. Vol. 32, No. 6, 826-830.
  7. Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o iz­bach aptekarskich. Dz.U. 1991 nr 41 poz. 179. http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/ DocDetails.xsp?id=WDU19910410179 (stan z dn. 20.08.2020 r.).
  8. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne. Dz.U. 2001 nr 126 poz. 1381. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/ DocDetails.xsp?id=WDU20011261381 (stan z dn. 20.08.2020 r.).
  9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2003 r. w sprawie mon­itorowania bezpieczeństwa produktów leczniczych. Dz.U. 2003 nr 47 poz. 405. http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDe­tails.xsp?id=WDU20030470405 (stan z dn. 20.08.2020 r.).
  10. Eum S., Ock M., Lee S., Kim H.: Adverse events and concurrent medications as­sociated with parenteral nutrition use. Basic & Clinical Pharmacology & Tox­icology. 2019. Vol. 124, No. 2, 154-162.
  11. Różowicz A., Jakubczyk M., Kusza K., Spychalska K. i wsp.: Czynniki wpływające na występowanie działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego podczas prowadzenia żywienia dojelitowego u pacjentów oddziału intensywnej terapii. Przegląd Gastroenterologiczny. 2013. Wyd. 8, nr 1, 62-67.
  12. Ciszewska-Jędrasik M., Cichowlas A., Adamowicz O., Sieradzki E.: Re­komendacje dotyczące podawania leków w żywieniu enteralnym. Zasady postępowania. Interakcje. Warszawa: Fresenius Kabi Polska Sp. z o.o., 2013.
  13. Ciszewska-Jędrasik M., Gabrowska E., Górecka A., Kłęk S. i wsp.: Żywienie pozajelitowe w domu. Podręcznik dla pac­jentów. Wyd. 1. Kraków: Scientifica, 2016.
  14. Shaw A.A., Hall S.D., Franklin M.R., Galinsky R.E.: The influence of L-glu­tamine on the depression of hepatic cytochrome P450 activity in male rats caused by total parenteral nutrition. Drug Metabolism and Disposition. 2002. Vol. 30, No. 2, 177-182.
  15. Stawny M., Olijarczyk R., Jaroszkiewicz E., Jelińska A.: Pharmaceutical point of view on parenteral nutrition. Scientific World Journal. 2013. Vol. 2013, 415310.
  16. Trissel L.A., Gilbert D.L., Martinez J.F., Baker M.B., Walter W.V., Mirtallo J.M.: Compatibility of medications with 3-in- 1 parenteral nutrition admixtures. Jour­nal of Parenteral and Enteral Nutrition. 1999. Vol. 23, No. 2, 67-74.

 

Tagi:

Informacje na temat Administratora Danych i o przetwarzaniu danych osobowych:

W celu realizacji obowiązków nałożonych na administratorów danych osobowych w drodze rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) – RODO, Urtica Sp. z o.o. informuje, że w przypadku przetwarzania Państwa danych osobowych w związku z wykonywaniem i na cele usługi prenumeraty pisma „Farmakoekonomika szpitalna”, Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Sp. z o.o., z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 0000113253, NIP 894-255-67-99, o kapitale zakładowym: 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres: sekretariat@urtica.pl.

Prosimy pamiętać, że podanie Państwa danych osobowych jest całkowicie dobrowolne, jednak konieczne dla celów prawidłowego wykonania usługi, prowadzenia dokumentacji oraz archiwizacji, na państwa dane osobowe będą przetwarzane na podstawie art. 6 lit. a (wyrażona przez Państwa zgoda) i b (realizacja na Państwa rzecz umowy) RODO. Państwa dane osobowe będą przechowywane zgodnie z wymogami obowiązującego prawa przez okres trwania prenumeraty oraz do momentu zakończenia wypełniania obowiązku prawnego m.in. obowiązku archiwizacyjnego, przedawnienia roszczeń wynikających z umowy. Odbiorcą Państwa danych osobowych jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy lub współpracownicy Spółki. Mają państwo prawo do dostępu do danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania a także prawo do przenoszenia danych. Przysługuje Państwu również prawo do zgłoszenia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, jak również wycofania zgody (zgodnie z poniższym). Ponadto, mają Państwo prawo do zgłoszenia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
Wycofanie zgody może nastąpić przez oświadczenie o wycofaniu zgody skierowane na adres Administratora Danych podany powyżej. Informujemy, że wycofanie zgody nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej wycofaniem. Proszę jednakże mieć na względzie, że po wycofaniu zgody nie będzie możliwa realizacja na Państwa rzecz prenumeraty. Dane osobowe nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu, w tym profilowaniu.

Inspektor Ochrony Danych: r. pr. Maciej Skory, Rynek 7, 50-106 Wrocław, iod.urtica@iurico.pl, nr tel.: +48 71 344 56 59.

Będąc świadomych powyższych informacji, na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a RODO, niniejszym wyrażam zgodę spółce Urtica Sp. z o.o., ul. Krzemieniecka 120, 54-613 Wrocław, na przetwarzanie moich danych osobowych objętych formularzem w celu realizacji prenumeraty pisma „Farmakoekonomika szpitalna” i ewentualnego kontaktu w związku z jej realizacją, w następującym zakresie: imię, nazwisko, zawód, adres do wysyłki i/lub adres e-mail do wysyłki (w zależności od wybranej przeze mnie formy/form prenumeraty), numer telefonu.

1. Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Spółka z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS 0000113253, NIP: 894-25-56-799, REGON: 932081801, o kapitale zakładowym w wysokości 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres sekretariat@urtica.pl.
2. Państwa dane osobowe będą przetwarzane w celu realizacji na Państwa rzecz prenumeraty czasopisma Farmakoekonomika szpitalna. W przypadku, gdy wyrazili Państwo zgodę na przetwarzanie danych w celach marketingowych oraz otrzymywanie informacji handlowej na adres poczty e-mail – również w celu prezentacji Państwu oferty handlowej Spółki.
3. Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych osobowych objętych formularzem stanowi wyrażona przez Państwa zgoda na ich przetwarzanie w ww. celu na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Państwa zgoda na przetwarzanie danych osobowych przez Spółkę jest dobrowolna i nie są Państwo zobowiązani do jej wyrażenia, jest jednak konieczna celem realizacji na Państwa rzecz prenumeraty czasopisma Farmakoekonomika szpitalna – co wobec braku zgody nie będzie możliwe.
5. Odbiorcą Państwa danych osobowych objętych formularzem jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy Spółki. Dane mogą być ponadto powierzane do przetwarzania w imieniu Spółki procesorom Spółki.
6. Państwa dane osobowe będą przechowywane do momentu cofnięcia zgody na ich przetwarzanie, wyrażenia przez Państwa sprzeciwu wobec ich przetwarzania lub zgłoszenia Spółce żądania ich usunięcia – co mogą Państwo uczynić listownie na adres siedziby Spółki lub w formie wiadomości e-mail na adres sekretariat@urtica.pl lub w inny sposób wskazany w kierowanych do Państwa wiadomościach e-mail.
7. Mają Państwo prawo do żądania od Spółki dostępu do danych osobowych dotyczących Państwa, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do przenoszenia tych danych.
8. Mają Państwo prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie (bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem).
9. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
10. Inspektorem Ochrony Danych jest r. pr. Maciej Skory, dane do kontaktu: r. pr. Maciej Skory, Rynek 7, 50-106 Wrocław, e-mail: iod.urtica@iurico.pl, nr tel.: +48 71 344 56 59.
11. Państwa dane osobowe objęte powyższym formularzem nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu ani profilowaniu.

1. Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Spółka z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS 0000113253, NIP: 894-25-56-799, REGON: 932081801, o kapitale zakładowym w wysokości 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres sekretariat@urtica.pl.
2. Państwa dane osobowe będą przetwarzane w celach marketingowych, a w tym marketingu bezpośredniego, tj. przesyłania na Państwa adres e-mail informacji handlowej w postaci newslettera oraz prezentacji oferty Spółki w formie kontaktu telefonicznego z użyciem Państwa numeru.
3. Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych osobowych objętych formularzem stanowi wyrażona przez Państwa zgoda na ich przetwarzanie na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Państwa zgoda na przetwarzanie danych osobowych przez Spółkę jest dobrowolna i nie są Państwo zobowiązani do jej wyrażenia, jest jednak konieczna celem przesyłania na Państwa adres e-mail newslettera oraz prezentacji oferty Spółki w formie kontaktu telefonicznego – co wobec braku zgody nie będzie możliwe.
5. Odbiorcą Państwa danych osobowych objętych formularzem jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy Spółki. Dane mogą być ponadto powierzane do przetwarzania w imieniu Spółki procesorom Spółki.
6. Państwa dane osobowe będą przechowywane do momentu cofnięcia zgody na ich przetwarzanie, wyrażenia przez Państwa sprzeciwu wobec ich przetwarzania lub zgłoszenia Spółce żądania ich usunięcia – co mogą Państwo uczynić listownie na adres siedziby Spółki lub w formie wiadomości e-mail na adres sekretariat@urtica.pl, lub w inny sposób wskazany w kierowanych do Państwa wiadomościach e-mail.
7. Mają Państwo prawo do żądania od Spółki dostępu do danych osobowych dotyczących Państwa, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do przenoszenia tych danych.
8. Mają Państwo prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie (bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem).
9. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
10. Państwa dane osobowe nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu ani profilowaniu.

1. Administratorem Państwa danych osobowych jest Urtica Spółka z o.o. z siedzibą we Wrocławiu (54-613) przy ul. Krzemienieckiej 120, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy KRS pod numerem KRS 0000113253, NIP: 894-25-56-799, REGON: 932081801, o kapitale zakładowym w wysokości 1.000.000,00 zł („Spółka”). Mogą Państwo skontaktować się ze Spółką również poprzez wiadomość e-mail na adres sekretariat@urtica.pl.
2. Państwa dane osobowe będą przetwarzane w celu kontaktu – odpowiedzi na Państwa pytania lub wątpliwości ujęte w formularzu kontaktowym. W przypadku, gdy wyrazili Państwo zgodę na przetwarzanie danych w celach marketingowych oraz otrzymywanie informacji handlowej na adres poczty e-mail – również w celu prezentacji Państwu oferty handlowej Spółki.
3. Podstawą prawną przetwarzania Państwa danych osobowych objętych formularzem stanowi wyrażona przez Państwa zgoda na ich przetwarzanie w ww. celu na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Państwa zgoda na przetwarzanie danych osobowych przez Spółkę jest dobrowolna i nie są Państwo zobowiązani do jej wyrażenia, jest jednak konieczna celem odpowiedzi na Państwa pytania lub wątpliwości ujęte w formularzu – co wobec braku zgody nie będzie możliwe.
5. Odbiorcą Państwa danych osobowych objętych formularzem jest wyłącznie Spółka, a Państwa dane przetwarzać będą wyłącznie upoważnieni do tego pracownicy Spółki. Dane mogą być ponadto powierzane do przetwarzania w imieniu Spółki procesorom Spółki.
6. Państwa dane osobowe będą przechowywane do momentu cofnięcia zgody na ich przetwarzanie, wyrażenia przez Państwa sprzeciwu wobec ich przetwarzania lub zgłoszenia Spółce żądania ich usunięcia – co mogą Państwo uczynić listownie na adres siedziby Spółki lub w formie wiadomości e-mail na adres sekretariat@urtica.pl lub w inny sposób wskazany w kierowanych do Państwa wiadomościach e-mail.
7. Mają Państwo prawo do żądania od Spółki dostępu do danych osobowych dotyczących Państwa, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, jak również prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania, a także prawo do przenoszenia tych danych.
8. Mają Państwo prawo do cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w dowolnym momencie (bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem).
9. Mają Państwo prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego – Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.
10. Inspektorem Ochrony Danych jest r. pr. Maciej Skory, dane do kontaktu: r. pr. Maciej Skory, Rynek 7, 50-106 Wrocław, e-mail: iod.urtica@iurico.pl, nr tel.: +48 71 344 56 59.
11. Państwa dane osobowe objęte powyższym formularzem nie będą podlegać zautomatyzowanemu przetwarzaniu ani profilowaniu.