Profesor Bobrański – polski wkład w leki nasenne

Redakcja
Udostępnij:

Przy okazji cyklu o lekach nasennych , nie sposób pominąć sylwetkę profesora Bogusława Bobrańskiego – wybitnego, polskiego naukowca. To on stoi za syntezą kilku pochodnych kwasu barbiturowego – związków działających wyciszająco i uspokajająco. Przedstawiamy uczonego, który dziś patronuje medalowi przyznawanemu najbardziej obiecującym absolwentom Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Analityki Medycznej wrocławskiego Uniwersytetu Medycznego.

Od Lwowa do Wrocławia

Profesor Bogusław Bobrański wniósł wybitny wkład w rozwój chemii organicznej i farmacji. Był jednym z wielu lwowskich naukowców, którzy po II wojnie światowej trafili do Wrocławia. Tutaj nie tylko kontynuował działalność badawczą, ale i budował od podstaw życie naukowe na Ziemiach Odzyskanych wraz ze wszystkimi niezbędnymi dla niego instytucjami.

Rodzinnym miastem profesora Bogusława Bobrańskiego był Nowy Sącz. Przyszły badacz urodził się tu 10 maja 1904 r. Na studia wyjechał do Lwowa, gdzie uczęszczał na Wydział Chemiczny Politechniki Lwowskiej. Już jako student, na rok przed obroną dyplomu, rozpoczął pracę naukową w Katedrze Chemii Organicznej Politechniki Lwowskiej (jego przełożonym był prof. Edward Suchard, późniejszy prezes Polskiego Towarzystwa Chemicznego). W 1926 r. Bogusław Bobrański uzyskał tytuł inżyniera chemika, w 1929 r. obronił pracę doktorską, a po kolejnych trzech latach otrzymał habilitację, specjalizując się w chemii organicznej. Wówczas też, jako docent, został kierownikiem Zakładu Chemii Organicznej i Farmaceutycznej na Oddziale Farmacji, ale już nie na politechnice, a na lwowskim Uniwersytecie Jana Kazimierza.

W czasie wojny udało mu się jeszcze zatrudnić w Zakładzie Chemii Farmaceutycznej Państwowego Instytutu Medycznego we Lwowie, jednak funkcji tej nie pełnił długo. Został przymusowo wysiedlony do Wrocławia. Stolica Dolnego Śląska stała się jego miastem już do końca życia. Bogusław Bobrański zmarł 28 czerwca 1991 we Wrocławiu, gdzie też został pochowany na Cmentarzu Świętej Rodziny.

Błyskawiczna kariera

Począwszy od 1946 r. prof. Bobrański żywo angażował się w działalność nowo tworzonych uczelni wyższych. Otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego na Politechnice Wrocławskiej i Uniwersytecie Wrocławskim (uczelnie te były wówczas połączone), gdzie objął kierownictwo Katedry Chemii Organicznej i Farmaceutycznej. Rok później został zastępcą dyrektora, a wreszcie dyrektorem Oddziału Farmacji na ówczesnej Akademii Medycznej. Gdy utworzono Wydział Farmacji na AM, prof. Bobrańskiemu powierzono funkcję dziekana. 10 lat po przyjeździe do Wrocławia uczony otrzymał tytuł profesora zwyczajnego i wkrótce został rektorem Akademii Medycznej na dwie kadencje. Dodajmy, że właśnie dzięki prof. Bobrańskiemu utworzony został Zakład Syntezy Organicznej w Instytucie Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. L. Hirszfelda we Wrocławiu (prof. Ludwik Hirszfeld, immunolog, niekwestionowany autorytet w środowisku medycznym i kandydat do Nagrody Nobla również należał do grona naukowców, którzy przybyli do Wrocławia ze Lwowa).

Prof. Bogusław Bobrański był człowiekiem niezwykle aktywnym. Działał w Polskiej Akademii Nauk, utrzymywał kontakty z wieloma towarzystwami naukowymi, w tym z Polskim Towarzystwem Chemicznym oraz Polskim Towarzystwem Farmaceutycznym, ale też z ośrodkami naukowymi za granicą, m.in. we Włoszech, USA, Francji, Szwecji i Danii. Prowadził badania, był autorem 150 prac eksperymentalnych, publikował artykuły w czasopismach, uzyskiwał patenty. Działalność naukową i społeczną (na rzecz popularyzacji nauki polskiej poza granicami kraju) łączył z pracą dydaktyczną. Wypromował 16 doktorów, a 5 z nich w swojej dalszej karierze doczekało się stopni profesorskich.

Profesor był także autorem kilku podręczników akademickich, takich jak: „Preparatyka organiczna środków leczniczych”, „Analiza ilościowa związków leczniczych”, „Chemia organiczna”, „Postępy chemii środków leczniczych”.

Osiągnięcia naukowe

Tytaniczna praca prof. Bobrańskiego w instytucjach naukowych nie przesłoniła mu nigdy własnej pracy badawczej. Jego największym osiągnięciem było zsyntetyzowanie proksybarbalu, pochodnej kwasu barbiturowego. Nowo otrzymany związek wykazywał działanie wyciszające na ludzki organizm, nie wywołując przy tym senności i nie uzależniając. Efekty użycia leku obserwowano już po kilku dniach stosowania. Wkrótce został zarejestrowany jako proxibarbital i wprowadzony do obrotu jako lek psychotropowy oraz – dodajmy – pierwszy lek o oryginalnej recepturze opracowany w powojennej Polsce.

Rys. wzór strukturalny proksybarbalu

W naszym kraju specyfik oferowany był przez Jeleniogórskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa jako „Ipronal”, natomiast na Węgrzech jako „Vasalgin”. Prof. Bobrański wspólnie z zespołem opracował także kilka innych substancji czynnych. Współpracował ponadto z powojennym przemysłem farmaceutycznym i chemicznym, interesując się zwłaszcza metodami badania związków organicznych (w tym oznaczania zawartości chloru i bromu) oraz technologiami syntezy związków organicznych.

Pamięć o profesorze Bogusławie Bobrańskim i jego osiągnięciach nadal trwa. Jej wyrazem jest, chociażby nadanie jego imienia ulicy we Wrocławiu, usytuowanej nieopodal Uniwersytetu Medycznego. Wniosek w tej sprawie przygotowała obecna dziekan Wydziału Farmaceutycznego Oddziału Analityki Medycznej, prof. dr hab. Halina Grajeta.

 

Źródła:

Komentarz